بزرگنمايي:

کرمان رصد - روزنامه جوان /متن پیش رو در جوان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
حامد خبیری| رئیس‌جمهور امریکا همان‌طور که وعده کرده بود، در دومین هفته حضورش در کاخ سفید، رسماً اعمال تعرفه 25 درصدی بر واردات از مکزیک و کانادا را اعلام، 10 درصد تعرفه اضافی بر صادرات چین اعمال کرد و وعده کرد که به‌زودی تعرفه سنگینی را هم بر اتحادیه اروپا اعمال خواهد کرد؛ اقداماتی که علاوه بر کلید زدن یک جنگ تجاری، تبعاتی گسترده بر نظم بین‌المللی به دنبال خواهد داشت. دولت‌ها از جمله دولت امریکا، اعمال تعرفه را به عنوان یک ابزار مقطعی و محدود، برای تحریک رشد اقتصادی به کار می‌گیرند، ولی جنگ تعرفه‌ای که ترامپ آن را با بلندپروازی‌های ژئوپلیتیک در گرینلند، کانادا و پاناما در هم آمیخته و دوست و دشمن را هم به یک چوب می‌راند، تبعاتی بلندمدت بر نظم سیاسی و اقتصاد بین‌المللی خواهد داشت. نخست‌وزیر کانادا از مردمش خواسته که جنس امریکایی نخرند، مکزیک از مقابله به مثل و اعمال تعرفه بر کالا‌های صادراتی امریکا خبر داده و پکن هم اقدام دولت امریکا را محکوم و تأکید کرده که «اقدامات متقابلی» را در پاسخ به این حرکت اتخاذ خواهد کرد که از روز سه‌شنبه اجرایی می‌شود. 
دونالد ترامپ، شنبه شب اول فوریه، با امضای فرمان اجرایی، تعرفه‌های 25 درصدی بر کالا‌های وارداتی از کانادا و مکزیک و تعرفه 10درصدی بر کالا‌های چینی اعمال کرد؛ سه کشوری که بزرگ‌ترین شرکای تجاری ایالات متحده هستند. ترامپ در شبکه اجتماعی تروث‌سوشال، اعمال این تعرفه‌ها را اعلام و تصمیم خود را در چارچوب قانون «اختیارات اقتصادی بین‌المللی در شرایط اضطراری» توجیه کرد: «من امروز، تعرفه 25 درصدی بر واردات از مکزیک و کانادا (10درصد بر انرژی کانادا) و تعرفه 10درصدی بر چین اعمال کردم. این اقدام از طریق قانون اختیارات اقتصادی بین‌المللی در شرایط اضطراری (IEEPA) به دلیل تهدید عمده مهاجران غیرقانونی و مواد مخدر کشنده، از جمله فنتانیل، که شهروندان ما را به کام مرگ می‌کشند، اتخاذ شد.» پس از اعلام تعرفه از سوی ترامپ، ارزش دلار کانادا و پزو مکزیک سقوط کرد، دو کشوری که به دلیل وابستگی شدیدی که به مبادلات تجاری خودشان به امریکا دارند، آسیب شدیدی خواهند دید. تجارت حدود 70 درصد از تولید ناخالص داخلی هر دو کشور را تشکیل می‌دهد و به خصوص وابستگی آنها به تجارت با ایالات متحده، آنها را به طور جدی تحت تأثیر قرار خواهد داد. در حالی که بیش از 80 درصد از صادرات مکزیک از جمله اتومبیل، ماشین‌آلات، میوه، سبزیجات و تجهیزات پزشکی به امریکا می‌رود، واردات از مکزیک، تنها 15 درصد از کل واردات امریکا را تشکیل می‌دهد، به طوری که طبق ارزیابی بلومبرگ‌اکونومیکس، تعرفه 25 درصدی یکجانبه بر این کالا‌ها می‌تواند تولید ناخالص داخلی مکزیک را تا 16درصد کاهش دهد. بزرگ‌ترین بخشی که در مکزیک آسیب می‌بیند، صنعت خودروسازی است که نزدیک به 80 درصد از خودرو‌های تولیدی مکزیکی (سالانه 5/2 میلیون خودرو) به امریکا صادر می‌شود و بعد از آن هم بخش انرژی مکزیک است که تقریباً 60 درصد از صادرات نفت آن به مقصد پالایشگاه‌های امریکا انجام می‌شود، کانادا نیز با چالش مشابهی مواجه خواهد شد. بیش از 70 درصد صادرات کانادا را امریکا خرید می‌کند که تعرفه 25 درصدی ترامپ شوکی بزرگ به آن وارد خواهد کرد، در حالی که کالا‌های وارداتی از کانادا، فقط 14 درصد از کل واردات امریکا است. در کانادا نیز بخش انرژی، بیشترین آسیب را خواهد دید که 80 درصد نفت خود را به امریکا صادر می‌کند. با وجود همه اینها، جنگ تعرفه‌ای ترامپ هم کانادا و هم مکزیک را مجبور کرد که به آن پاسخ دهند. جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا که پیش از این هم با ادعای ارضی ترامپ برای تبدیل کانادا به ایالت پنجاه‌ویکم امریکا روبه‌رو شده در واکنش به جنگ تعرفه‌ای ترامپ گفت که اتاوا با اعمال تعرفه 25 درصدی علیه 155 میلیارد دلار کالا‌های امریکایی پاسخ خواهد داد و در کنفرانس خبری گفت که تعرفه‌ها را بر کالا‌های امریکایی شامل «تعرفه فوری بر 30 میلیارد دلار کالا از روز سه‌شنبه» اعمال خواهد کرد. ترودو گفت: «مانند تعرفه‌های امریکا، پاسخ ما نیز بسیار گسترده خواهد بود و شامل اقلام روزمره مانند آبجو امریکایی، شراب و بوربن، میوه‌ها و آبمیوه‌ها از جمله آب پرتقال، سبزیجات، عطر، لباس و کفش می‌شود.» نخست‌وزیر کانادا مستقیماً امریکایی‌ها را خطاب قرار داد و گفت که این اقدام ترامپ «عواقب واقعی برای شما، مردم امریکا خواهد داشت.» او کانادایی‌ها را تشویق کرد که به فکر راه‌هایی برای «ایفای سهم خود» برای مقابله با جنگ تعرفه‌ای ترامپ باشند، مانند انتخاب محصولات ساخت کانادا به جای محصولات امریکایی در فروشگاه‌ها و گذراندن تعطیلات تابستانی در کانادا به جای امریکا. ترودو گفته که با مکزیک برای مقابله با تعرفه‌های امریکا همکاری خواهد کرد. کلودیا شینبام، رئیس‌جمهور مکزیک نیز در پستی در شبکه ایکس به زبان اسپانیایی نوشت که به وزیر اقتصاد مکزیک دستور داده است «طرح B» را برای مقابله با جنگ تعرفه‌ای ترامپ اجرا کند که شامل اقدامات تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای در دفاع از منافع مکزیک است؛ اقداماتی که هرچند جزئیات آن اعلام نشده، ولی نشان می‌دهد که مکزیکی‌ها نیز در مسیر مقابله‌به‌مثل حرکت می‌کنند. شینبام ادعای ترامپ درباره صادرات ماده مخدر فنتانیل را رد کرد و در ایکس نوشت: «ما قاطعانه تهمت‌های کاخ سفید به دولت مکزیک مبنی بر ادعای اتحاد با سازمان‌های جنایتکار و همچنین هرگونه قصد مداخله در قلمرو خود را رد می‌کنیم.» چین نیز به جنگ تعرفه‌ای ترامپ واکنش نشان داده و ضمن تهدید به «اقدامات متقابل لازم برای حفاظت از حقوق و منافع» خود، گفت که پکن به سازمان تجارت جهانی شکایت خواهد کرد: «اعمال تعرفه‌های اضافی ایالات متحده نقض جدی قوانین سازمان تجارت جهانی است.» چین از ایالات متحده خواسته اشتباهات خود را اصلاح کند، برای درک متقابل تلاش کند و وارد گفت‌وگوی صریح شود. حتی لولا داسیلوا، رئیس‌جمهور برزیل که ترامپ پیشتر آن را به اعمال تعرفه تهدید کرده است، گفته که اگر ترامپ محصولات برزیلی را محدود کند، برزیل هم به همان شکل عمل خواهد کرد.
تنش‌های ژئوپلیتیک در افق
ترامپ علاوه بر مکزیک، کانادا و چین، گفته که قصد دارد تعرفه‌های سنگینی را هم علیه اتحادیه اروپا وضع کند. او گفته که اگر از من سؤال کنید که آیا قصد دارم علیه اتحادیه اروپا تعرفه وضع کنم، می‌گویم که جواب واقعی را می‌خواهید یا جواب سیاسی؟ و گفته که قطعاً وضع می‌کنم! او تأکید کرد که صادقانه بگویم بر اتحادیه اروپا هم تعرفه سنگین اعمال می‌کنم. جنگ تعرفه‌ای که ترامپ از شنبه شب کلید زد و پیش از آن با ادعا‌های ژئوپلیتیک علیه کانادا، گرینلند، کانال پاناما و خلیج مکزیک همراه شده، از یک طرف به نگرانی‌ها درباره تبعات اقتصادی بین‌المللی و همچنین عواقب ژئوپلیتیک اقدامات ترامپ دامن زده و از طرف دیگر نگرانی‌های جدی در داخل امریکا ایجاد کرده که جنگ تعرفه‌ای در نهایت به ضرر امریکا تمام خواهد شد. در حوزه ژئوپلیتیک، در شرایطی که مقام‌های پاناما از احتمال اقدام نظامی امریکا برای تصرف کانال پاناما ابراز نگرانی کردند، مارکو روبیو، وزیر خارجه امریکا وارد این کشور شد و گفت که هر کاری برای تقویت امنیت امریکا لازم باشد انجام خواهیم داد. چند هفته قبل هم، «مت فردریکسن»، نخست‌وزیر دانمارک در واکنش به سفر پسر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب امریکا به گرینلند گفته بود این سرزمین فروشی نیست و «ژان نوئل بارو» وزیر امور خارجه فرانسه اواخر هفته قبل گفت که پاریس درباره احتمال اعزام نیرو‌های مسلح فرانسه به این جزیره با دانمارک گفت‌و‌گو کرده است. پیش از این، امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه نیز با اشاره به نارضایتی ترامپ از بودجه دفاعی اندکی که کشور‌های اروپایی برای امنیت خودشان هزینه می‌کنند، گفته بود: «این رویکرد رئیس‌جمهور امریکا زنگ هشداری است تا اروپا بیدار شود، چرا که به دلیل تغییرات مورد انتظار در سیاست خارجی واشینگتن، لزوم کاهش اتکا به ایالات متحده برای تأمین امنیت اروپا امری اجتناب‌ناپذیر است.» حالا با شروع جنگ تعرفه‌ای ترامپ، این نگرانی گسترده وجود دارد که پایه‌های نظم اقتصادی که امریکا طی چند دهه گذشته به همراه متحدان خود در اروپا و امریکایی شمالی ایجاد کرده بود، به طور جدی آسیب ببیند. نیوزویک نوشته که با بازگشت ترامپ، به نظر می‌رسد که رهبری جهانی ایالات متحده برای چهار سال آینده به پایان رسیده است. گرگلی وارگا، کارشناس سیاست امنیتی، رئیس سابق برنامه یوروآتلانتیک در مؤسسه روابط بین‌الملل مجارستان می‌گوید: «دونالد ترامپ بار دیگر رئیس‌جمهور ایالات متحده شد و با صعود او، بسیاری شروع به دفن نظم بین‌المللی لیبرال کردند. زیر سؤال بردن هنجار‌ها و نهاد‌های بین‌المللی، بی‌احترامی به متحدان سنتی و دلبستگی به دیکتاتور‌ها تنها برخی از اتهامات رایج علیه ترامپ است. اظهارات اخیر او در مورد کانادا، گرینلند و پاناما تنها تعدادی از آخرین مواردی است که به نظر می‌رسد از این ایده حمایت می‌کند که ترامپ مانند گاو نر در یک مغازه چینی رفتار خواهد کرد. خداحافظی با نظم لیبرال بین‌المللی حداقل چیزی است که به نظر می‌رسد همه در اروپا به آن فکر می‌کنند.»
شلیک به پای خود
علاوه بر این، این نگرانی گسترده در داخل امریکا وجود دارد که جنگ تعرفه‌ای ترامپ حتی در کوتاه‌مدت، به رغم ضرر به متحدان، به ضرر امریکایی‌ها نیز تمام شود. برآورد‌های بلومبرگ‌اکونومیکس نشان می‌دهد که تعرفه‌های جدید ترامپ می‌تواند کل واردات امریکا را تا 15 درصد کاهش دهد. همچنین شورای روابط خارجی امریکا نوشته است که بخش‌های خاصی از اقتصاد امریکا از جمله بخش‌های خودرو، انرژی و مواد غذایی به‌شدت آسیب خواهند دید. قیمت گاز می‌تواند تا 50 سنت در هر گالن افزایش یابد، زیرا کانادا و مکزیک بیش از 70 درصد واردات نفت خام را به پالایشگاه‌های ایالات متحده عرضه می‌کنند. همچنین خودرو‌ها و سایر وسایل نقلیه در معرض خطر هستند، زیرا ایالات متحده تقریباً نیمی از قطعات خودرو را از همسایگان شمالی و جنوبی خود وارد می‌کند. شورای روابط خارجی امریکا همچنین نوشته که تعرفه 25 درصدی بر کانادا و مکزیک هزینه‌های تولید خودروسازان امریکایی را افزایش می‌دهد و تا 3 هزار دلار به قیمت برخی از 16 میلیون خودرو فروخته شده در ایالات متحده در هر سال اضافه می‌کند. هزینه‌های مواد غذایی نیز می‌تواند افزایش یابد، زیرا مکزیک بزرگ‌ترین منبع محصولات تازه ایالات متحده است و بیش از 60 درصد واردات سبزیجات و تقریباً نیمی از واردات میوه و آجیل را تأمین می‌کند. با چنین چشم‌اندازی، بیش از 40 نماینده دموکرات کنگره دیروز از ترامپ خواستند تعرفه‌های گمرکی بر مکزیک و کانادا را لغو کند. نمایندگان دموکرات در کنگره بر این باورند که تعرفه‌ها باعث نابودی امریکایی‌هایی خواهد شد که از قیمت‌های بالا رنج می‌برند.