کرمان رصد - موسسه آموزش عالی حوزوی ائمه اطهار وابسته به مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم‌ السلام مرحوم آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی در مشهد مقدس، یکی از مهمترین مراکز حوزوی و موسساتی‌ است که این روزها 25 ساله شده و تحت زعامت و مدیریت حضرت آیت‌الله محمد جواد‌ فاضل لنکرانی، تمام هم‌ خود را معطوف تربیت مجتهدین در تراز حوزه‌های علمیه شیعی با رویکرد متناسب با زمان ساخته است.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
حیرت آور است که با چه دقتی همه جوانب و جزء جزء نظریات حضرت امام خمینی (ره) در گونه‌های مختلف، اصولی، فقهی، کلامی و غیره را پیگیری می‌کند و دنبال کوچک‌ترین روزنه برای شناخت و معرفی مبانی فقهی- اصولی و اندیشه‌های امام در استان خراسان از جمله برگزاری نشست‌های مکتب اجتهادی امام است.
این موسسه علاوه‌ بر گردآوری یا تألیف 180 عنوان کتاب مرتبط با موضوعات مزبور و برپایی نمایشگاهی در همان مکان، دست به انتشار سلسله کتاب‌هایی با موضوع مکتب اجتهادی امام خمینی در قالب‌های مختلف نظیر سبک‌شناسی اجتهادی امام زده و به تبیین اقداماتی که تاکنون در رابطه با امام داشته است می‌پردازد. حضور مدیریت جوان و خوش ذوق حجت‌الاسلام والمسلمین محسن افضل‌ آبادی با آن همه دغدعه‌ای که نسبت به امام دارد از امتیازات مرکز فقهی است.
آنچه در پی می آید، گفت و گوی جماران با آقای افضل‌آبادی است:
ابتدا خودتان را معرفی کنید و بفرمایید چند سال است که متصدی مرکز فقهی مشهد هستید؟ من محسن افضل‌آبادی هستم. ارتباط من با مجموعه‌ی مرکز فقهی قم به سال‌های 1379 ـ 1378 برمی‌گردد. مرحوم آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی در کوچه عشقعلی قم، موسسه کلامی داشتند که استاد طبسی و بزرگان دیگر در آنجا تدریس می‌کردند. درس سطح من تمام شده بود و مباحث کلامی را دنبال می‌کردم، لذا با این مجموعه و مرکز فقهی آشنا شدم. آیت‌الله فاضل لنکرانی در سال 96، موسسه‌ای را در مشهد با نام «مطالعات تطبیق مذاهب» در سطح سه و چهار راه‌اندازی کرد. این موسسه پشت ساختمان مرکز فقهی قرار دارد که رشته‌های مذاهب، فرق و کلام تدریس می‌شود و مجوز آن از حوزه علمیه خراسان اخذ شده است. تقریباً ده سال است که در آن مجموعه در خدمت حاج آقا هستیم اما مجموعه‌ی فقهی از سال 70 و از زمان مرحوم آیت‌الله فاضل لنکرانی تأسیس شد. این مرکز اساتید زیادی به حوزه علمیه تقدیم کرده است و بسیاری از اساتید فقه و اصول مشهد، فارغ‌التحصیل همین مرکز فقهی هستند. یک سالی است که حاج آقا به بنده در مرکز فقهی مسئولیت داده است و قبلاً دست آقای رجائی خراسانی بود. تاریخچه‌ای از تأسیس مرکز فقهی آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی در مشهد بگویید و اینکه با چه اهدافی شکل گرفته است؟ از زمان خود مرحوم آیت‌الله العظمی فاضل این مرکز شکل گرفته است. قدمای اینجا می‌گویند که مرحوم آقای فاضل گفته بود که دوست دارم در کنار حرم امام رضا(ع) یک مدرسه فقهی تأسیس شود و طلبه‌ها در آن درس بخوانند. فکر می‌کنم در سال هفتاد یا هفتاد و خورده‌ای بود که این مرکز شکل گرفت. مرکز فقهی در حوزه‌ی فقه و اصول فعالیت می‌کرد اما یک سال است که نگاه تخصصی به فقه و اصول داریم. به آقای فاضل گفتم که نگاه شما در حوزه فقه و اصول چیست؟ حاج آقا نوک قله را گفتند که می‌خواهم در آن مجتهد تربیت شود. در این صورت طبیعتاً کار سخت می‌شود. قطعاً تربیت مجتهد، لوازم و برنامه‌های دیگری می‌طلبد و غیر از تربیت استاد، مبلّغ و پژوهشگر است. تمرکز حاج آقا بر بحث فقه و اصول است و مرکز فقهی قم مدل خوبی در فقه و اصول ارائه داده است و ما همان سیستم آموزشی را در مشهد پیاده می‌کنیم.

کتاب‌هایی که به عنوان حواشی از آن‌ها نام بردید، کتب خاصی است؟ منظور من، کتاب‌های متداول حوزوی و تقریرات و حاشیه‌های قدمای ما بر کفایه و رسائل است. بخشی از حواشی رسائل را مرکز فقهی جمع‌آوری کرده که کار فاخری است. برای کفایه این کار نشده و قرار است در مشهد انجام شود. برنامه آموزشی را از مرکز قم می‌گیرید؟ اینجا برنامه مستقلی دارد اما حاج آقا یکسری خط قرمزهایی را بیان می‌فرماید که باید رعایت کنیم. برای نمونه اصل بودن حاشیه، خوانده شدن تمام درس، نگاه باید تربیت مجتهد باشد و ... ، ایشان یکسری اهداف کلی معین کرده است که به آن سمت و سو باید برویم اما برنامۀ آموزشی قم در اینجا جاری نیست. چقدر از فضلا پس از تربیت در مرکز شما تحویل جامعه علمی شده‌اند؟ اکثر اساتید سطح حوزه علمیه خراسان، فارغ‌التحصیل مرکز فقهی اینجا هستند، حتی اساتیدی که به قم رفته‌اند. برای نمونه جناب آقای فاتح مسئول بخش خارج مدرسه امام کاظم(ع) قم، تحت اشراف آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی از فارغ‌التحصیلان اینجا است. با لطف خدا و عنایت امام رضا(ع) و اخلاصی که مرحوم آیت‌الله فاضل داشتند و آقازاده ایشان دارند و تلاش می‌کنند، طلبه‌هایی که از مرکز فقهی ما فارغ‌التحصیل می‌شوند، اغلب باسواد و خوب هستند. ارتباط شما با سایر مراکز علمی و حوزوی استان خراسان چگونه است؟ یکی از تفاوت‌های حوزه علمیه قم با خراسان این است که شما در قم می‌توانید موسسه بزنید و شروع به کار کنید، در این صورت کسی به کار شما کاری ندارد، مگر اینکه اتفاق خاصی بیفتد اما در مشهد شما نمی‌توانید در جایی به عنوان موسسه تابلو بزنید و شروع به فعالیت کنید. بلکه باید طبق ساختاری که حوزه تعریف کرده قرار بگیرید، مجوز رشته بگیرید، رشته باید مصوب شود تا شروع به کار کنید. آیت‌الله فاضل تأکید زیادی دارند که همه کارها با هماهنگی و زیر نظر حوزه علمیه خراسان باشد. لذا مدرک سطح سه و چهار طلبه‌های ما در بخش کلام را حوزه علمیه خراسان صادر می‌کند. مدرک مرکز فقهی را هم حوزه علمیه خراسان می‌دهد. بنابراین حوزه علمیه خراسان بر فعالیت‌های ما نظارت دارد. یکی از مشکلات بزرگ ما در حوزه‌های شیعی و نهادهای درون کشور در نظام اسلامی این است که جزیره‌ای عمل می‌کنیم و از حال هم بی‌خبر هستیم ولی ما نشست‌های علمی را معمولاً با نهادهای هم‌سو و هم‌افق به صورت مشترک برگزار می‌کنیم. از جمله در برگزاری «مکتب اجتهادی امام»، شاید با بیش از بیست نهاد هماهنگی انجام دادیم. پایۀ اصلی این کار، خودمان با حوزه بودیم ولی نهادهای دیگر هم در برگزاری آن مشارکت کردند. اینکه شما نهاد دیگر را مشارکت می‌دهید، نشانه‌ی رشد شما است. متأسفانه برخی می‌گویند که لوگوی خودمان باشد و بس، اما مشارکت نشانه رشد یک مجموعه است.

هزینۀ اساتیدی که از قم و سایر نقاط کشور به مشهد می‌آیند، از طرف مرکز شماست؟ بله، همه را حاج آقا حمایت می‌کنند چون دغدغه ایشان اندیشه و مکتب اجتهادی امام است لذا هر چه در این حوزه به ایشان می‌گوییم قبول و حمایت می‌کنند. درباره مدرسه تابستانه «مکتب اجتهادی امام» که برگزار کردید، توضیح دهید. پارسال مدرسه تابستانه «مکتب اجتهادی امام» را برگزار کردیم که آقای اشرفی درباره «ضرورت تبیین و شناخت مکتب اجتهادی امام» بحثی را مطرح کرد، آیت‌الله فاضل لنکرانی درباره «واکاوی نظریه مقاصد الشریعه در اندیشه اجتهادی امام» دیدگاه‌های خود را ارائه کرد، بحث آیت‌الله علیدوست درباره «روش‌شناسی اجتهاد امام خمینی(ره) در مسائل مستحدثه بود، آقای زمانی عضو شورای عالی حوزه علمیه خراسان که درس خارج دارد و مدیر گروه مکتب اجتهاد امام ما است، درباره «روش فهم احکام در سبک اجتهادی امام» دیدگاه خود را بیان کرد، آقای الهی خراسانی به موضوع «ارکان و مبانی فقه حکومتی در اندیشه اجتهادی امام» پرداخت، آقای اسکندری «مقدمه‌ای بر روش‌شناسی اجتهادی در دوره‌های فقهی» را تبیین کرد و آقای ارسطا «ضرورت تعریف و قلمرو فقه اجتماعی با تأکید بر اندیشه امام خمینی(ره)» را واکاوی کرد. محتواهای ارائه شده در این مدرسه، با عنوان «مکتب اجتهادی امام» پیاده و تدوین شد. مستحضرید که در مشهد آقایان اشرفی شاهرودی و مرتضوی دو تن از شاگردان مبرز امام حضور دارند. آقای مرتضوی ابتدای درس‌های خارج خود را با «قال سیدنا الاستاذ» شروع و در ادامه سایر اقوال را مطرح می‌کند. این دو بزرگوار مطالب ارزشمندی از امام در سینه دارند که در هیچ جای دیگر پیدا نمی‌شود. اگر نکته‌ای باقی مانده به عنوان حسن ختام بفرمایید. این‌ها قدم اول است که برای ترویج مکتب اجتهادی برداشتیم. در این راستا، یک گروه مکتب اجتهادی راه‌اندازی کردیم که درباره مبانی امام کار می‌کند و آثار آن را خواهیم دید. کارهای زیادی درباره ترویج اندیشه‌های امام انجام شده است اما آن کار باید و شاید انجام نشده و امروزه حوزه علمیه خراسان پای کار مکتب اجتهادی امام آمده است. از نوآوری‌های امام نظریه «خطابات قانونیه» است که به قول آیت‌الله فاضل، این نظریه تحولی در حوزه فقه و مبانی فقه حکومتی ایجاد خواهد کرد. درباره نظریه خطابات قانونیه در سال آینده همایش ملی «نظریه خطابات قانونیه» را برگزار خواهیم کرد. این همایش سایت دارد و هیئت علمی، شورای سیاستگذاری، گروه‌های علمی و کمیسیون‌های آن مشخص شده است. اخیراً آیت‌الله فاضل در مشهد حضور داشت و همه‌ی اساتید خارج حوزه علمیه خراسان را در مرکز فقهی جمع کردیم و درباره این همایش هم‌اندیشی شد. در این نشست حرکت خوبی انجام گرفت تا اساتید خارج در این فضا حرکت کنند. این هم‌اندیشی مقدمه‌ای برای همایش 1404 بود و پوستر آن را رونمایی کردیم. ما در راستای ترویج اندیشه‌های حضرت امام، با نامه‌نگاری با موسسات مختلف از جمله موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام، تمام آثار فقه و اصول ایشان را جمع کردیم ـ که تقریباً 1800 عنوان می‌شود ـ و آن‌ها را به نمایش گذاشتیم. با حوزه علمیه خراسان هماهنگی کردیم و طلاب و اساتید مدارس برای بازدید می‌آیند. بازدیدکنندگان باور نمی‌کردند که امام این همه آثار فقهی و اصولی داشته باشد. این کاری است که در چهل سال گذشته انجام نشده و با این قدم برای شناخت چهرۀ علمی امام حرکتی انجام دادیم. برخی از اساتید درس خارج بعد از مشاهدۀ آثار امام تعجب می‌کردند و از آن‌ها عکس می‌گرفتند. این نمایشگاه تا پایانه بهمن فعال است و طلاب و نهادهای علمی می‌آیند و از آثار امام راحل بازدید می‌کنند. البته در کنار این نمایشگاه، در حوزه اندیشه‌های فقهی و اصولی امام، نشست علمی هم برگزار می‌کنیم. ان شاءالله بتوانیم در راه معرفی مکتب و دغدغه‌های امام و مقام معظم رهبری و نظام اسلامی قدم برداریم. ممنون از اینکه وقت ارزشمند خود را در اختیار ما گذاشتید.