کرمان رصد - به گزارش گروه جامعه و شهری پایگاه خبری نگاه ایرانیان نیوز (ایونا نیوز) : تهران، پایتخت پرهیاهو و پرجمعیت ایران، با جمعیتی بالغ بر نه میلیون نفر در شهر و بیش از چهارده میلیون نفر در استان، نه تنها مرکز سیاسی و اقتصادی کشور است، بلکه بر روی کمربند زلزله‌خیز آلپ-هیمالیا نیز قرار گرفته است . این موقعیت جغرافیایی، این کلانشهر را به طور بالقوه در معرض خطر زمین‌لرزه‌های ویرانگر قرار می‌دهد.
نگاهی به تاریخ زمین‌لرزه‌های ایران نشان می‌دهد که این سرزمین بارها شاهد لرزش‌های مهیبی بوده است که خسارات جانی و مالی سنگینی به بار آورده‌اند . از زلزله‌های باستانی با تلفات صدها هزار نفری گرفته تا زمین‌لرزه‌های نسبتاً اخیر با ده‌ها هزار قربانی، این حوادث طبیعی بخشی از تاریخ این مرز و بوم بوده‌اند و هشداری جدی برای آینده محسوب می‌شوند. ایران در سوگ زمین: مروری بر پرتلفات‌ترین زلزله‌های تاریخ

تاریخ ایران مملو از داستان‌های تلخ زمین‌لرزه‌هایی است که شهرهای آباد را به تلی از خاک تبدیل کرده و جان ده‌ها هزار نفر را گرفته‌اند. در میان این حوادث، برخی از آن‌ها به دلیل شدت و میزان تلفات، در حافظه تاریخی ایرانیان ماندگار شده‌اند. بر اساس اسناد تاریخی، مهیب‌ترین زلزله ثبت شده در ایران، زمین‌لرزه سال 893 میلادی در اردبیل بوده است که حدود 150 هزار نفر قربانی بر جای گذاشته و بزرگی آن حدود 8.7 ریشتر تخمین زده شده است . زلزله سال 856 میلادی در دامغان نیز با 200 هزار کشته، یکی دیگر از فجایع بزرگ تاریخ ایران به شمار می‌رود .

در دوران معاصرتر، زلزله طبس در سال 1357 با قدرت 7.8 ریشتر، قدرتمندترین زلزله ثبت شده در تاریخ ایران است که بین 15 تا 25 هزار نفر کشته بر جای گذاشت و شهر طبس و روستاهای اطراف آن را ویران کرد . زلزله بوئین‌زهرا در سال 1341 نیز با قدرت 7.2 ریشتر، حدود 11 تا 12 هزار نفر از هموطنان را به کام مرگ کشاند . در سال 1369، زلزله رودبار با حدود 37 هزار کشته، یکی دیگر از بزرگترین فجایع طبیعی ایران را رقم زد . همچنین، زلزله بم در سال 1382 با بزرگی 6.6 ریشتر، بیش از 34 هزار نفر قربانی گرفت و شهر بم را به ویرانه‌ای تبدیل کرد . این مرور اجمالی بر پرتلفات‌ترین زلزله‌های تاریخ ایران نشان می‌دهد که وقوع یک زمین‌لرزه بزرگ در یک منطقه پرجمعیت مانند تهران می‌تواند چه عواقب هولناکی داشته باشد. حتی زلزله‌هایی با بزرگی نسبتاً کمتر، مانند زلزله بم، به دلیل عواملی همچون کیفیت ساخت و ساز و تراکم جمعیت، می‌توانند فاجعه‌بار باشند. جمعیت متراکم، بافت ناپایدار: تهران چگونه در برابر لرزش زمین آسیب‌پذیر است؟

تهران به عنوان پرجمعیت‌ترین شهر ایران، با چالش‌های منحصربه‌فردی در مواجهه با خطر زلزله روبرو است. تراکم بالای جمعیت در این شهر، به ویژه در مناطق مرکزی و جنوبی، به طور چشمگیری آسیب‌پذیری آن را افزایش می‌دهد. بر اساس آمارها، جمعیت استان تهران در سال 1400 بالغ بر 14 میلیون نفر بوده که بیش از 9 میلیون نفر آن در شهر تهران ساکن هستند . میانگین تراکم جمعیت در تهران حدود 957 نفر در هر کیلومتر مربع است که این رقم در برخی مناطق به مراتب بالاتر بوده و حتی از تراکم جمعیت در غزه نیز بیشتر است . این تراکم بالا، در صورت وقوع زلزله، می‌تواند عملیات امداد و نجات و همچنین اسکان اضطراری را به شدت دشوار سازد.
علاوه بر تراکم جمعیت، بافت شهری تهران نیز یکی دیگر از عوامل مهم در آسیب‌پذیری آن در برابر زلزله است. گسترش سریع و اغلب غیراصولی شهرنشینی در دهه‌های اخیر، منجر به ساخت و ساز در مناطق پرخطر و همچنین فرسودگی بسیاری از ساختمان‌ها شده است . تخمین زده می‌شود که حدود 37 درصد از جمعیت تهران در بافت فرسوده سکونت دارند . بسیاری از این ساختمان‌ها قدیمی بوده و بر اساس استانداردهای مقاوم‌سازی در برابر زلزله ساخته نشده‌اند . به طور کلی، حدود 30 تا 40 درصد از ساختمان‌های تهران در برابر زلزله آسیب‌پذیر هستند . ساختمان‌هایی که قبل از دهه 1370 (1990 میلادی) ساخته شده‌اند، به دلیل عدم رعایت آیین‌نامه‌های جدید زلزله، به ویژه در معرض خطر قرار دارند .
نوع ساخت و ساز نیز در میزان آسیب‌پذیری شهر نقش دارد. در حالی که در سال‌های اخیر، استفاده از اسکلت فلزی و بتن آرمه در ساخت و ساز افزایش یافته است ، هنوز تعداد قابل توجهی از ساختمان‌ها با روش‌های قدیمی‌تر مانند آجری با تیر چوبی یا دیوارهای باربر آجری ساخته شده‌اند که مقاومت کمتری در برابر نیروهای زلزله دارند. وضعیت آب و هوای اردبیل فردا 26 دی ماه بخوانید
برای درک بهتر توزیع جمعیت در مناطق مختلف تهران، جدول زیر تراکم جمعیت در مناطق 22 گانه شهر را نشان می‌دهد:
منطقه جمعیت کل تراکم (نفر در کیلومتر مربع)

منطقه 1	493,889	11,000
منطقه 2	692,579	15,000
منطقه 3	330,004	11,000
منطقه 4	917,261	15,000
منطقه 5	856,565	16,000
منطقه 6	250,753	12,000
منطقه 7	312,002	20,000
منطقه 8	425,044	32,000
منطقه 9	174,115	9,000
منطقه 10	326,885	40,000
منطقه 11	308,176	26,000
منطقه 12	240,909	15,000
منطقه 13	253,054	20,000
منطقه 14	489,101	34,000
منطقه 15	659,468	24,000
منطقه 16	267,678	16,000
منطقه 17	278,354	34,000
منطقه 18	419,249	11,000
منطقه 19	255,533	13,000
منطقه 20	367,600	16,000
منطقه 21	186,319	4,000
منطقه 22	175,398	3,000
کل تهران	8,679,936	14,000

این جدول نشان می‌دهد که تراکم جمعیت در مناطق مختلف شهر یکسان نیست و مناطقی مانند 10، 11، 14، 17 و 8 از تراکم بالاتری برخوردارند که این امر می‌تواند در صورت وقوع زلزله، چالش‌های بیشتری را برای امدادرسانی و مدیریت بحران ایجاد کند .
جدول برنامه زمانبندی خاموشی برق اردبیل فردا پنج شنبه 29 آذر 1403 بخوانید نقشه خطر: گسل‌های تهران و مناطق بحرانی

تهران در مجاورت چندین گسل فعال و مهم قرار گرفته است که هر کدام می‌توانند منشاء زمین‌لرزه‌های قدرتمندی باشند . از مهم‌ترین این گسل‌ها می‌توان به گسل مشا (فشم) با طول 200 تا 400 کیلومتر، گسل شمال تهران با طول 75 تا 110 کیلومتر، گسل جنوب ری با طول 20 کیلومتر، گسل کهریزک با طول 40 کیلومتر و گسل پردیسان با طول 75 تا 80 کیلومتر اشاره کرد . محل تلاقی گسل‌های مشا و شمال تهران، گسل شرق تهران را تشکیل می‌دهد که محدوده شرقی شهر را تحت تاثیر قرار می‌دهد . گسل ملاصدرا نیز بر مناطق شهرک غرب، میرداماد، سعادت آباد و ونک تاثیرگذار است .
مناطقی که در محدوده این گسل‌های اصلی و فعال قرار دارند، به عنوان پرخطرترین نواحی تهران شناخته می‌شوند. بر اساس نقشه‌های گسلی، مناطق 1 تا 5، 13، 15، 20 و 22 در مجاورت گسل‌های اصلی قرار دارند . محله‌هایی مانند لشکرک، سوهانک، فرحزاد، حصارک، نیاوران، تجریش، زعفرانیه، الهیه و فرمانیه در نزدیکی گسل شمال تهران واقع شده‌اند . در جنوب تهران نیز، جاده خاوران، دولت‌آباد و چهاردانگه در مسیر گسل ری قرار دارند .
نکته قابل توجه این است که برخی از مهم‌ترین ساختمان‌ها و زیرساخت‌های کشور نیز در مجاورت یا بر روی این گسل‌ها قرار دارند. برای مثال، برج میلاد در نزدیکی گسل ملاصدرا، ساختمان مرکز اسناد ملی روی گسل سیدخندان و ساختمان بانک مرکزی در فاصله نزدیک از گسل داوودیه واقع شده‌اند . پل بزرگراه صدر نیز گسل قیطریه را قطع می‌کند .
در مقابل، منطقه ارگ قدیم تهران که محدوده‌ای بین خیابان شوش، هفده شهریور، انقلاب و کارگر جنوبی را شامل می‌شود، از نظر پهنه گسلی در وضعیت نسبتاً امن‌تری قرار دارد . مناطق 8 تا 12، 14 و 16 تا 18 نیز از گسل‌های اصلی فاصله بیشتری دارند و به همین دلیل کم‌خطرتر محسوب می‌شوند، اگرچه ممکن است در این مناطق نیز بافت فرسوده وجود داشته باشد . جدول برنامه زمانبندی خاموشی برق اردبیل فردا یکشنبه 27 آبان 1403 بخوانید خاک سست، بنای لرزان: کدام مناطق تهران در خطر بیشتری قرار دارند؟
نوع خاک در مناطق مختلف تهران نیز می‌تواند میزان خسارات ناشی از زلزله را تشدید کند . مناطقی که دارای خاک سست یا خاک‌های دستی (پر شده) هستند، در هنگام زلزله لرزش بیشتری را تجربه کرده و احتمال وقوع روانگرایی خاک در آن‌ها بالاتر است . این امر می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی‌تر به ساختمان‌ها و تاسیسات شود. به طور خاص، مناطق غربی و جنوب غربی تهران، به ویژه مناطق 2، 9، 10 و 11، به دلیل نوع خاک، بیشتر در معرض خطر فروریختن ساختمان‌ها قرار دارند . منطقه 22 نیز که در دامنه دو گسل شمال تهران و پردیسان واقع شده است، از جمله مناطق پرخطر به شمار می‌رود .
علاوه بر این، مناطقی که دارای بافت فرسوده هستند، اغلب در جنوب و جنوب غربی تهران واقع شده‌اند و ممکن است با مشکلات مربوط به نوع خاک نیز مواجه باشند . مناطقی مانند 10، 11، 12، 16، 17، 19 و 20 به دلیل تراکم بالای جمعیت و وجود بافت فرسوده، از حساسیت بیشتری برخوردارند .
پدیده فرونشست زمین نیز در برخی مناطق تهران مانند شهریار و ملارد مشاهده می‌شود که می‌تواند باعث ایجاد ترک در ساختمان‌ها و تضعیف آن‌ها در برابر زلزله شود . منطقه 9 تهران، به ویژه محدوده دامپزشکی تا محور شهید نیارکی، بیشترین تاثیر را از فرونشست زمین پذیرفته است .
ساخت و ساز بر روی گسل‌های فعال نیز یکی از خطرناک‌ترین اقدامات است که متاسفانه در برخی مناطق تهران مانند ولنجک رخ داده است. بین سال‌های 1392 تا 1396، چندین ساختمان بر روی گسل نیاوران در این منطقه ساخته شده است که این امر خطر وقوع فاجعه را به شدت افزایش می‌دهد . لحظه صفر: تهران پس از یک زلزله بزرگ چگونه خواهد بود؟
تصور لحظه‌ای که زمین در زیر پای تهران به شدت می‌لرزد، می‌تواند بسیار ترسناک باشد. با توجه به جمعیت متراکم، بافت ناپایدار و قرارگیری بر روی گسل‌های فعال، وقوع یک زلزله بزرگ در تهران می‌تواند منجر به فاجعه‌ای انسانی با ابعاد وسیع شود .
تخمین زده می‌شود که در صورت وقوع یک زلزله بزرگ در تهران، بین 3 تا 5 میلیون نفر ممکن است جان خود را از دست بدهند . حتی در یک سناریوی زلزله با قدرت 6 ریشتر که در سال 1389 برآورد شده بود، پیش‌بینی می‌شد که 250 هزار نفر زیر آوار مدفون و یک میلیون نفر بی‌خانمان شوند . مناطق جنوبی و جنوب غربی تهران، به ویژه مناطق 10، 17، 16 و 20، به دلیل وجود بافت فرسوده و تراکم بالا، در معرض خطر بیشتری قرار دارند .
در پی یک زلزله بزرگ، انتظار می‌رود که ساختمان‌های زیادی فرو ریخته و خیابان‌ها، به ویژه در مناطق بافت فرسوده با کوچه‌های باریک، مسدود شوند . شبکه‌های برق و گاز دچار اختلال شده و احتمال وقوع آتش‌سوزی‌های گسترده به دلیل نشت گاز، به ویژه با توجه به استفاده فراگیر از گاز طبیعی در شهر، بسیار بالا خواهد بود . شبکه‌های آب و ارتباطات نیز به طور جدی آسیب خواهند دید .
بیمارستان‌های تهران، با وجود 118 مرکز درمانی موجود ، به سرعت مملو از مجروحان خواهند شد و ظرفیت پاسخگویی به این حجم از مصدومان را نخواهند داشت . صدها هزار و شاید میلیون‌ها نفر به دلیل تخریب خانه‌هایشان بی‌خانمان شده و نیازمند سرپناه اضطراری خواهند بود .
در چنین شرایطی، احتمال بروز وحشت عمومی، ناآرامی‌های اجتماعی و چالش‌های جدی در حفظ نظم و امنیت دور از انتظار نخواهد بود. کمبود خدمات اضطراری می‌تواند این وضعیت را وخیم‌تر کند . علاوه بر این، در مناطق بافت فرسوده، احتمال شیوع بیماری‌ها و همچنین بحران مربوط به موش‌ها نیز وجود خواهد داشت . امید در میان آوار: آیا تهران برای مقابله با بحران آماده است؟
پرسش کلیدی این است که آیا تهران با این سطح از آسیب‌پذیری، آمادگی لازم برای مقابله با یک زلزله بزرگ را دارد؟ در حالی که تلاش‌هایی برای بهبود آمادگی انجام شده است، اما هنوز راه زیادی تا رسیدن به وضعیت مطلوب باقی مانده است .
تهران دارای بیش از 140 ایستگاه آتش‌نشانی است و از این نظر در میان 10 کلانشهر بزرگ جهان، بیشترین تعداد را دارد . با این حال، با توجه به تعداد زیاد ساختمان‌های ناایمن در برخی مناطق مانند منطقه 11 ، کافی بودن این تعداد ایستگاه در صورت وقوع یک فاجعه بزرگ، جای سوال دارد.
تعداد بیمارستان‌های تهران 118 مورد است ، اما ظرفیت آن‌ها برای پذیرش تعداد بسیار زیاد مجروحان در یک زلزله بزرگ، نگران‌کننده است . آمادگی بیمارستان‌ها در برابر خود زلزله نیز موضوع مهمی است .
سازمان هلال احمر ایران (هلال احمر) نقش مهمی در امداد و نجات و اسکان اضطراری دارد . این سازمان در سراسر کشور دارای پایگاه‌های امداد و نجات جاده‌ای است و از زمان قبل از انقلاب، پیشرفت‌های چشمگیری در زمینه تجهیزات و پرسنل داشته است . با این حال، تعداد دقیق پایگاه‌های هلال احمر در تهران در منابع موجود مشخص نیست.
سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران نیز در سال 1383 (2005 میلادی) تاسیس شده است و وظیفه هماهنگی امور مربوط به پیشگیری، آمادگی، مقابله و بازسازی در مراحل مدیریت بحران را بر عهده دارد .
با وجود تلاش‌های صورت گرفته، برخی گزارش‌ها حاکی از کمبود منابع ضروری مانند پتو، غذا و کمک‌های اولیه در صورت وقوع زلزله است . ارزیابی سال 1389 نشان می‌داد که نیروهای امدادی تنها 30 درصد آمادگی برای یک زلزله 6 ریشتری دارند و تنها 2 درصد اقلام ضروری موجود است . همکاری بهتر بین سازمان هلال احمر و شهرداری نیز ضروری به نظر می‌رسد . در صورت وقوع یک فاجعه بزرگ، نیروهای نظامی نیز می‌توانند نقش مهمی در عملیات امداد و نجات ایفا کنند . آگاهی، کلید نجات: شهروندان تهرانی چقدر برای زلزله آماده‌اند؟
یکی از مهم‌ترین عوامل در کاهش خسارات ناشی از زلزله، میزان آگاهی و آمادگی شهروندان است. تحقیقات نشان می‌دهد که در حالی که بسیاری از ساکنان تهران خطر وقوع زلزله را می‌پذیرند ، سطح دانش آن‌ها در مورد اقدامات ایمنی و آمادگی برای مقابله با آن عموماً پایین است . یک مطالعه در سال 1385 نشان داد که تنها 37.2 درصد از جمعیت تهران دانش قابل قبولی در مورد زلزله دارند . مطالعه دیگری نیز حاکی از آن است که درصد بسیار کمی از پاسخ‌دهندگان، میزان اطلاعات خود را در مورد راه‌های پیشگیری و نکات ایمنی در حد زیاد می‌دانند .
داشتن یک کیف امداد و نجات در منزل که شامل وسایل ضروری مانند غذا، آب و جعبه کمک‌های اولیه باشد ، دانستن مسیرهای تخلیه اضطراری و تمرین مانورهای ایمنی در منزل از جمله اقدامات مهمی است که هر شهروند می‌تواند برای آمادگی در برابر زلزله انجام دهد.
برنامه‌هایی مانند طرح «هر خانواده یک امدادگر» نیز با هدف آموزش کمک‌های اولیه به خانواده‌ها در حال اجرا است . با این حال، نیاز به برگزاری کمپین‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی گسترده‌تر برای افزایش سطح آمادگی عمومی در تهران احساس می‌شود . این آموزش‌ها باید شامل اقدامات قبل، حین و بعد از وقوع زلزله باشد .
عواملی مانند شغل، محل سکونت، سن، وضعیت تاهل، سطح تحصیلات و اندازه خانوار می‌توانند بر میزان آگاهی و آمادگی افراد تاثیرگذار باشند . همچنین، اعتماد اجتماعی نیز نقش مهمی در ترغیب افراد به انجام اقدامات آمادگی ایفا می‌کند . درس‌هایی از گذشته، راهی به سوی آینده: چگونه می‌توانیم تهران را در برابر زلزله مقاوم‌تر کنیم؟
مقاوم‌سازی تهران در برابر زلزله نیازمند یک رویکرد چندجانبه و تلاش مستمر در سطوح مختلف است . تقویت و اجرای دقیق‌تر آیین‌نامه‌های ساختمانی برای اطمینان از مقاوم بودن ساختمان‌های جدید در برابر زلزله، از جمله اقدامات اساسی است . شناسایی و مقاوم‌سازی ساختمان‌های قدیمی و آسیب‌پذیر، به ویژه در مناطق بافت فرسوده، نیز از اهمیت بالایی برخوردار است . استفاده از روش‌هایی مانند FRP (پلیمر مسلح شده با الیاف) و ژاکت فولادی می‌تواند در تقویت این ساختمان‌ها موثر باشد . ارائه مشوق‌های مالی و طرح‌های مشارکتی برای نوسازی بافت فرسوده می‌تواند شهروندان را به این امر ترغیب کند . برنامه‌ریزی شهری مسئولانه که از ساخت و ساز در مناطق پرخطر (مانند روی گسل‌ها یا مناطق با خاک نامناسب ) خودداری کند و بر ایجاد فضاهای باز بیشتر برای اسکان موقت و تسهیل دسترسی نیروهای امدادی تمرکز داشته باشد ، ضروری است. جلوگیری از ساخت و ساز در زمین‌هایی که مشکل فرونشست دارند نیز اهمیت دارد . سرمایه‌گذاری در ارتقاء و مقاوم‌سازی زیرساخت‌های حیاتی مانند شبکه‌های برق، آب (تامین آب پس از زلزله ) و ارتباطات برای به حداقل رساندن خسارات و اطمینان از بازسازی سریع‌تر، حیاتی است. افزایش سرمایه‌گذاری در خدمات اضطراری، از جمله آموزش، تجهیزات تخصصی امداد و نجات و مکانیزم‌های هماهنگی ، ضروری است. ایجاد یک مرکز عملیات اضطراری مرکزی (EOC) نیز بسیار مهم است . اجرای کمپین‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی جامع و مستمر در مورد آمادگی و ایمنی در برابر زلزله برای عموم مردم، از جمله اطلاعات در مورد شیوه‌های ساخت و ساز ایمن ، باید در اولویت قرار گیرد.
بررسی و پیاده‌سازی سیستم‌های هشدار زلزله زودهنگام نیز می‌تواند زمان ارزشمندی را برای انجام اقدامات محافظتی در اختیار شهروندان قرار دهد . مانورهای آمادگی: تمرینی برای روز مبادا
برگزاری منظم و واقعی مانورهای آمادگی در برابر زلزله در مدارس، محل‌های کار و محله‌ها، نقش مهمی در افزایش آمادگی جامعه دارد . این مانورها باید سناریوهای واقعی را شبیه‌سازی کرده و با مشارکت سازمان‌های مختلف برگزار شوند.
مانور سراسری تمرین زلزله که در تهران برگزار می‌شود و در اسفند 1403 (مارس 2025) با حضور 10 هزار نفر از 110 سازمان و 10 استان معین در بوستان ولایت برگزار شد ، نمونه‌ای از این تمرینات است. این مانورها اغلب شامل انتقال مصدومان فرضی با استفاده از بالگرد نیز می‌شوند .
اهمیت این مانورها در بهبود هماهنگی و ارتباط بین سازمان‌های مختلف امدادی مانند آتش‌نشانی، هلال احمر، پلیس و اورژانس است . تشویق مشارکت بیشتر مردم در این مانورها نیز می‌تواند به افزایش سطح آمادگی کلی جامعه کمک کند. مانورها باید بر سناریوهای واقعی، از جمله اسکان اضطراری و عملیاتی کردن مراکز فرماندهی اضطراری ، تمرکز داشته باشند تا اثربخشی بیشتری داشته باشند. نتیجه‌گیری: زلزله در کمین است، هوشیار باشیم!
در حالی که تلاش‌هایی برای افزایش آمادگی و مقاوم‌سازی شهر انجام شده است، اما هنوز راه زیادی در پیش است. تقویت ساختمان‌ها، بهبود برنامه‌ریزی شهری، ارتقاء توانمندی‌های پاسخ اضطراری، افزایش آگاهی عمومی و برگزاری منظم مانورهای آمادگی، اقداماتی ضروری برای کاهش اثرات احتمالی یک زلزله بزرگ هستند. زمان برای سهل‌انگاری به پایان رسیده است. هوشیاری و اقدامات پیشگیرانه در سطوح فردی و دولتی، برای حفاظت از تهران و ساکنان آن امری حیاتی است.
تصور کنید نقشه‌ای از تهران را در دست دارید که گسل‌های فعال آن با خطوط قرمز مشخص شده‌اند. مناطق پرخطر، یعنی نواحی نزدیک به این خطوط، با رنگ تیره‌تری نشان داده شده‌اند. این نقشه به وضوح نشان می‌دهد که بخش‌های شمالی، شرقی و جنوبی تهران به دلیل تراکم گسل‌ها، بیشتر در معرض خطر قرار دارند، در حالی که بخش‌های مرکزی از این نظر وضعیت بهتری دارند.