بزرگنمايي:

کرمان رصد - آرمان ملی /متن پیش رو در آرمان ملی منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
مطهره شفیعی| صبح دیروز برخی رسانه‌ها تیتر زدند که «طالبان آب را به روی ایران بست!» این خبر چندان عجیب نبود چرا که در گذشته شاهد چنین اقداماتی از سوی همسایه شرقی بودیم. همزمان با آبگیری سد پاشدان در افغانستان، جریان رودخانه هریرود به‌عنوان اصلی‌ترین منبع آب شرب استان خراسان‌رضوی مختل خواهد شد.
آنطور که خبرآنلاین نوشته: «هریرود پس از گذر از افغانستان به مرز ایران می‌رسد و منبع اصلی تامین آب شرب بیش از 2 میلیون ایرانی ساکن استان خراسان‌رضوی است. حالا طالبان جایی حوالی هرات بر روی یکی از سرشاخه‌های هریرود سدی به نام پاشدان ساخته و آن را آب‌گیری کرده است.» در عین حال باید دانست آبگیری سد پاشدان در افغانستان تحولی است که می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای استان خراسان‌رضوی در ایران به همراه داشته باشد. رودخانه هریرود، به‌عنوان یکی از منابع اصلی تأمین آب شرب این استان، از اهمیت حیاتی برخوردار است و هرگونه کاهش یا اختلال در جریان آن، زندگی روزمره مردم، کشاورزی منطقه و حتی صنایع محلی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. ساخت و بهره‌برداری از سد پاشدان در افغانستان، هرچند از منظر این کشور اقدامی برای مدیریت منابع آبی و تأمین نیازهای داخلی خود تلقی می‌شود، اما در عمل می‌تواند به بحرانی جدی برای مناطق وابسته به جریان هریرود در ایران تبدیل شود. این وضعیت، نه‌تنها تهدیدی برای منابع آبی استان خراسان‌رضوی به شمار می‌آید، بلکه به‌واسطه کاهش دسترسی به آب، تنش‌های اجتماعی، اقتصادی و حتی زیست‌محیطی را نیز دامن خواهد زد. خبرگزاری فارس هم نوشت: «یکدهه پس از آبگیری سد سلما، این دومین مانعی است که افغانستان بر روی هریرود بنا کرده و جریان آب به سمت ایران و ترکمنستان را مختل می‌کند. یک شرکت آذربایجانی با 18 ساعت کار روزانه ساخت سد پاشدان را با سرعت به مرحله آبگیری در روز‌های گذشته رساند. طالبان می‌گوید که پس از آبگیری سد پاشدان، 13 هزار هکتار زمین کشاورزی سیراب می‌شود، اما تجربه سدسازی نشان داده که چند صد هزار هکتار اراضی در پایین دست واقع در افغانستان به‌دلیل نرسیدن آب از بین خواهد رفت. وزارت انرژی و آب افغانستان اعلام کرده که دورخیز برای سدسازی روی هریرود به سلما و پاشدان ختم نمی‌شود و ساخت دو سد تیرپل و گفگان نیز در دستور کار قرار دارد. محمد امینی کارشناس دیپلماسی می‌گوید که سد یک ابزار است که موضع افغانستان را بالا می‌برد و دیپلماسی نه پس از آبگیری بلکه پیش از آن باید به فکر حق ملت ایران باشد. اما رسول میرآیینی، کارشناس دیپلماسی آب معتقد است که حقابه ایران از رودخانه‌های مشترک تنها با یک برنامه قوی دیپلماسی قابل وصول است، درست است که سد پاشدان آبگیری شده، اما با یک دیپلماسی قوی حق مردم ایران باید وصول شود. دانشگاه تربیت مدرس در گزارشی با عنوان اصول مذاکره در دیپلماسی آب، ایجاد بسته‌های دیپلماسی برای گفت‌و‌گو با افغانستان شامل تجمیع مسائل آب، برق، معادن و مهاجران را به عنوان یک الگوی موفق مذاکره بین‌المللی پیشنهاد کرده که به کمک آن می‌توان حقابه کشور را زنده کرد.»
سلما را چگونه گرفتند؟
سد دوستی هند و افغانستان یا همان سد «سلما» در حالی با حضور «نارندرا مودی» نخست‌وزیر هند و «اشرف غنی» رئیس‌جمهور وقت افغانستان افتتاح شد که این مساله با توجه به تاثیری که بر ورودی و ذخیره آب سد دوستی میان ایران، ترکمنستان و افغانستان دارد در سال‌های اخیر محل مذاکرات گسترده مقامات سیاسی به‌ویژه بین ایران و افغانستان بوده است. مذاکراتی که گاهی البته با اظهارات تند دوطرف همراه بوده است. با این حال افغانستان بدون توجه به نتایج مذاکرات صورت گرفته به ویژه گفت‌وگوهای انجام شده روسای جمهور دو کشور این سد را افتتاح کرد و مورد بهره‌برداری قرار داد. سد سلما که در افغانستان به بند سلما نیز شهرت دارد یکی از مهم‌ترین پروژه‌های زیرساختی افغانستان به شمار می‌آید که در زمان حکومت سردار محمد داوودخان اولین رئیس‌جمهور افغانستان طراحی و تا پیش از سال آغاز جنگ‌های داخلی افغانستان 25 درصد آن تکمیل شد. پس از سقوط طالبان، دولت افغانستان احداثِ سد سلما را در اولویت قرار داد. این درحالی است که ایران و ترکمنستان با احداث سد دوستی در مرز مشترک خود با افغانستان مصرف‌کننده اصلی آب هریرود ‌هستند و با احداث این سد عملا ورودی آب سد دوستی تا 73 درصد کاهش می‌یابد و این موضوع می‌تواند خطری جدی برای تامین آب مورد نیاز این دو کشور به حساب آید. اکنون هم خبر رسیده که ایران را از حقابه هریرود محروم کرده‌اند.

مجلس و حقابه هیرمند
بند کمال‌خان روی رودخانه هیرمند تکمیل شد و این سازه جلوی ورود آب به ایران را گرفت و در عوض آب را به سمت گودزره که شوره‌زاری بیش نیست هدایت کرد که با روی کارآمدن دولت سیزدهم عزم وزرای امورخارجه و نیرو برای دریافت حقابه جزم شد و هم‌اینک حیات 1.5میلیون نفر وابسته به حقابه است. افغانستان سال‌هاست از آزادسازی حقابه رودخانه مرزی هیرمند سر باز می‌زند. با اینکه مقامات افغانستان، آزادسازی حقابه رودخانه هیرمند را به بارندگی‌های مناسب در این کشور مشروط کرده‌اند اما با وجود بارش‌های فرانرمال در این کشور، نه تنها حقابه ایران از رودخانه هیرمند آزاد نشده، بلکه این کشور با استفاده از بندهای کوچک و متعدد انتقال و انحراف آب، مانع از جاری‌شدن رودخانه به پایین دست حوضه آبریز هیرمند در ایران می‌شود. سوم دیماه رئیس کمیسیون قضائی مجلس گفت: در راستای دفاع از حقوق شهروندی آحاد مردم جامعه با رویکرد پیگیری حقابه رودخانه هیرمند، نشست کمیسیون با حضور مسئولان مربوطه برگزار و کمیته‌ای متشکل از مجلس و دستگاه‌های مربوطه برای پیگیری احقاق حقابه هیرمند تشکیل شد. محمدسرگزی ادامه داد: این نشست نظارتی مطابق با وظایف کمیسیون در راستای دفاع از حقوق شهروندی آحاد مردم جامعه با رویکرد پیگیری حقابه رودخانه هیرمند و سدسازی‌ها بر روی رودخانه‌های مشترک با حضور مسئولانی از وزارت نیرو، امور خارجه، جهاد کشاورزی و معاونت حقوقی رئیس‌جمهور و سازمان محیط‌زیست برگزار شد و دستگاه‌های متولی نکاتی را در مورد عملکرد و برنامه‌هایشان پیرامون احقاق حقابه رودخانه هیرمند و جلوگیری از سدسازی‌ها مطرح کردند.