بزرگنمايي:

کرمان رصد - خراسان / سرمقاله خراسان با عنوان شروط اصلاحات بنزینی به قلم مهدی حسن زاده در ادامه آمده است.
یکی از اصلی ترین مواضع اقتصادی رئیس جمهور از زمان آغاز به کار تاکنون دل نگرانی وی درباره ناترازی بنزین بود. ناترازی انرژی که به معنای تقاضا یا مصرف بیش از میزان تولید است، موضوعی است که در مقاطع مختلف اقتصاد ایران را تحت فشار قرار داده اما در این سال ها با قطعی برق و گاز و اکنون آمار 4 میلیارد دلاری واردات بنزین و نگرانی از افزایش این رقم در سال های بعد و ناتوانی از تامین بودجه آن، ناترازی انرژی دغدغه جدی تری شده است. به ویژه در شرایطی که می دانیم برای رشد اقتصادی بیشتر ناگزیر از تامین هر چه بیشتر انرژی هستیم و روند فعلی چنین افقی را نشان نمی دهد. در نتیجه چشم انداز روشنی در تامین انرژی و رشد اقتصادی بالا با وضعیت فعلی ناترازی انرژی قابل تصور نیست.
به طور مشخص مسئله بنزین به جایی رسیده است که تداوم آن به ویژه در سال آینده ممکن نیست. آمارها از ناترازی بیش از 15 میلیون لیتری بنزین در سال جاری و تامین آن از طریق واردات حکایت دارد و تبدیل آن به بیش از این رقم در سال جاری، با تداوم وضع موجود مسئله ای است که به نظر می رسد قابل تداوم نیست. چنان که تامین 4 میلیارد دلار به معنای هزینه تراشی 280 همتی بنزین بر دوش بودجه است و واضح است که این رقم در مقایسه با کسری هایی از جمله کسری منابع همسان سازی، مطالبات معلمان، پرستاران و گندم کاران، چه رقم سنگینی است و چه مقدار می تواند در تراز شدن بودجه دچار کسری کشور کمک کند.
با این حال واضح است که نباید مسئله بنزین را صرفا از مسیر کسری بودجه و تبعات اقتصادی آن بر دولت دید، بلکه باید در سطح خرد و از منظر خانوار نیز موضوع بنزین را نگریست. بنزین قطعا یکی از لنگرهای تورمی در اقتصاد ایران است و افزایش قیمت بنزین، موتور تحریک انتظارات تورمی است. به ویژه روش نابخردانه افزایش قیمت بنزین در سال 98 و بی توجهی دولت وقت به حساسیت افکار عمومی در این زمینه موجب شده است که موضوع افزایش قیمت بنزین علاوه بر حساسیت های اقتصادی، با دغدغه های اجتماعی، سیاسی و امنیتی نیز همراه باشد. به همین دلیل باید این ملاحظات را در افزایش قیمت بنزین مدنظر داشت:
1 - از منظر بلندمدت، افزایش قیمت بنزین در نسبت با افزایش قیمت ارز در شکل بازی ماروپله قابل توصیف است. چنان که هر بار با افزایش قیمت بنزین و نزدیک شدن قیمت داخل به قیمت های جهانی، به مثابه بالا رفتن از نردبان، انگیزه قاچاق و هدررفت بنزین کمتر می شود اما جهش نرخ ارز به منزله گزیده شدن توسط مار باعث سقوط می شود و فاصله بنزین در داخل و خارج افزایش می یابد و چرخه قاچاق و هدررفت بنزین تشدید می شود، لذا موضوع مهم این است که در سیاست گذاری انرژی و به ویژه قیمت گذاری بنزین باید مراقب سیاست گذاری ارزی بود و اجازه نداد نرخ ارز با شوک قیمتی مواجه شود، وگرنه اقتصاد ایران در چرخه مداومی از افزایش نرخ ارز و نرخ بنزین اسیر خواهد شد.
2 - مروری بر اظهارات دو شب قبل رئیس جمهور و اظهارات قبل تر وی نشان می دهد که دکتر پزشکیان سعی دارد با صداقت و به دور از تعارفات مسائلی نظیر چالش بنزین را با جامعه مطرح کند. به نظر می رسد هر چه به زمان تصمیم گیری و اجرا در زمینه اصلاحات بنزین نزدیک شویم، ادبیاتی از این دست و سایر اقدامات رسانه ای و گفت و گوهای اجتماعی برای همراه سازی جامعه با این موضوع ضرورت می یابد.
3 - پرهیز از اقدامات تنش زای اجتماعی در اصلاحات بنزینی بسیار ضروری است. به طور مشخص در حال حاضر برخی از مواد قانون عفاف و حجاب از جمله مجازات های پیش بینی شده در این قانون بر مزیت های فرهنگی آن سایه انداخته و به وضوح در سطح طیف وسیعی از جامعه و حتی بسیاری از متدینین که نسبت به وضعیت فعلی رعایت حجاب در جامعه دغدغه دارند، موجب ایجاد نگرانی شده است. به ویژه این که دیدیم در سال 1401، تبعات طرح گشت ارشاد چگونه موجب سوء استفاده دشمن و حوادث تلخ آن سال شد و پس از آن متاسفانه وضعیت رعایت حجاب بدتر شد، لذا انتظار می رود اقدامات هزینه زایی نظیر مجازات های قانون عفاف و حجاب و فیلترینگ رفع شود تا بستر اجتماعی همزمان با اصلاحات اقتصادی دچار تنش نباشد.
4 - همراهی قوا با یکدیگر در این زمینه مهم است و باید حتما وفاقی که سران قوا از آن دم می زنند در بدنه قوا نیز در این باره دیده شود. الان وقت گوشه و کنایه زدن سیاسی توسط برخی عناصر تندرو در مجلس به مجریانی که قرار است زیر بار اجرای این طرح حساس بروند، نیست. دولت نیز باید از حاشیه های سیاسی دست چندم در موضوعاتی نظیر انتصاب برخی افراد دست بردارد و بر موضوع حساس اصلاحات انرژی و بنزین متمرکز شود.
5 - جزئیات اجرای طرح و دیدن همه افراد متاثر از افزایش قیمت بنزین ضروری است. اگر بتوان تورم روانی و واقعی طرح را در حد زیر 10 درصد مهار کرد، عموم جامعه حتما با طرح همراه می شوند اما مسئله را نباید صرفا از نگاه دارندگان خودرو و خانوارهای فاقد خودرو دید. بخشی از دارندگان خودرو لزوما افراد مرفه نیستند و چه بسا با خودروی خود معیشت خود را در قالب حمل و نقل کالا و مسافر انجام می دهند. افرادی که در حاشیه شهرها و روستاها زندگی و مسیر طولانی را تا شهرها طی می کنند، بازنده اقتصادی ماجرای گرانی بنزین هستند. شناسایی آن ها و جبران هزینه های آن ها باید به شکلی دقیق در دستور کار مجریان طرح باشد تا طرح از ناحیه نارضایتی آن ها به چالش نخورد.
6 - هرگونه اقدام در زمینه بنزین باید در قالب اصلاحات کلان در حوزه انرژی انجام شود. مسئله گاز و برق نیز ضروری است. در این دو حوزه و در حوزه بنزین اقدامات غیرقیمتی را نیز باید دید. جامعه باید ببیند که قرار نیست صرفا خانوارها زیر فشار اصلاحات اقتصادی بروند، بلکه مجموعه بنگاه های مصرف کننده انرژی در سطح دولت و بخش های بزرگ تولیدکننده انرژی و مصرف کننده انرژی نیز برنامه مشخصی برای اصلاح مصرف سوخت و بهبود فرایند تولید سوخت دارند. اصلاح تکنولوژی پالایشگاه ها برای افزایش تولید بنزین و کاهش تولید مازوت، اصلاحات در نیروگاه ها و شبکه های توزیع برای کاهش تلفات برق، اصلاحات در صنعت خودروسازی برای کاهش تدریجی مصرف بنزین به سطح متوسط جهانی و سایر اقدامات مرتبط با بهینه سازی مصرف سوخت باید در دستور کار قرار گیرد و مردم با بسته ای منسجم و همه جانبه مواجه باشند، نه برنامه ای یک سویه که صرفا مردم را تنها مسیر کاهش مصرف سوخت قلمداد کند.