بزرگنمايي:

کرمان رصد - هم میهن /متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
محسن صالحی‌خواه| تحریم ایران‌ایر بسیار تلخ است. اگر به دنبال تحریم‌هایی که سه کشور اروپایی هم اعلام کردند که بر ایران اعمال می‌کنند، نتوانیم به کشورهای اتحادیه اروپا پرواز داشته باشیم یا آن‌ها پروازهایشان را به ایران قطع کنند، ممکن است از این به بعد محدودیت‌های بیشتری را تجربه کنیم. باید ببینیم که این اعمال تحریم‌ها و لغو قراردادهای هوایی، تا چه حد پیش می‌رود و چه تبعاتی به دنبال دارد.
آمریکا و اروپا از تحریم هواپیمایی ملی ایران یعنی ایران‌ایر خبر دادند. اتهام آنان، حمل موشک‌های بالستیک از ایران به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین است.
ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان این اتهام را در دو موضع‌گیری جداگانه، مردود دانست. اسنادی نیز درباره این ادعا از سوی آمریکا و تروئیکای اروپایی منتشر نشده است. ایران‌ایر یک بار در سال 1390 با همین اتهام تحت تحریم قرار گرفت که با توافق هسته‌ای سال 2015، تحریم‌های آن برداشته شد. آن زمان اتهام ایران، استفاده از این ایرلاین برای انتقال تسلیحات به سوریه از سال 2006 تا آن زمان (2012) بود.
استفاده از هواپیمایی اصلی کشور در جریان جنگ سوریه یکی از مسائلی بود که در فایل صوتی مصاحبه جواد ظریف و سعید لیلاز (منتشرشده در اردیبهشت 1400) به عنوان نقطه اختلاف میان وزیر وقت امور خارجه و سردار سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه مطرح شد.
موضع سخنگو
ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان در نشست خبری خود، در پاسخ به سوال خبرنگار ایرنا گفت: «همانگونه که بارها تاکید گردید، جمهوری اسلامی ایران ضمن مخالفت با جنگ، از راهکار سیاسی برای حل و فصل اختلافات روسیه و اوکراین و پایان بخشیدن به درگیری‌های نظامی حمایت می‌کند. جمهوری اسلامی ایران از ابتدای بحران اوکراین تاکنون هیچ‌گاه بخشی از این نزاع و درگیری نظامی و ادامه آن نبوده و همواره از راهکار سیاسی و گفت‌وگوهای دوجانبه برای پایان دادن به این بحران و درگیری حمایت کرده است.
رویکرد اصولی و اعلام‌شده جمهوری اسلامی ایران در خصوص بحران اوکراین همچنان ثابت و بدون تغییر باقی مانده و تکرار ادعای ارسال موشک‌های بالستیک برای روسیه، با اهداف و انگیزه‌های سیاسی برخی کشورهای غربی صورت می‌گیرد و کاملاً بی‌اساس است. همکاری‌های نظامی متعارف جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه سابقه‌ای به مراتب قدیمی‌تر از تاریخ آغاز جنگ اوکراین دارد. این همکاری‌ها در چارچوب توافقات دوجانبه و مبتنی بر نُرم‌ها و حقوق بین‌الملل بوده و ارتباطی به بحران اوکراین ندارد.»
کنعانی روز گذشته نیز در توئیتر خود نوشت: «انتشار اخبار غلط و گمراه‌کننده درباره انتقال تسلیحات ایرانی به برخی کشورها، صرفاً یک اقدام زشت تبلیغاتی و دروغ با هدف مخفی‌سازی ابعاد حمایت‌های گسترده تسلیحاتی غیرقانونی آمریکا و برخی کشورهای غربی از نسل‌کُشی در نوار غزه است.»
ادعای آمریکا
آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا که در لندن به سر می‌برد، در یک کنفرانس خبری مشترک با همتای بریتانیایی خود از اعمال تحریم‌های جدید بر ایران و شرکت هواپیمایی ایران‌ایر خبر داد. بلینکن گفت: «آمریکا تحریم‌های تازه‌ای علیه ایران با ادعای حمایت جمهوری اسلامی از روسیه در جنگ با اوکراین و ارسال موشک بالستیک به این کشور وضع کرده است.» او سپس از تحریم شرکت ایران‌ایر خبر داد.
این ادعای بلینکن در حالی مطرح می‌شود که پیش از آن، جان‌کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا به خبرنگاران گفته بود: «آمریکا نمی‌تواند گزارش‌های منتشرشده درباره ارسال موشک‌های بالستیک از سوی ایران به روسیه را تأیید کند.» ادعای ارسال موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد از ایران به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین، ابتدا توسط روزنامه آمریکایی وال‌استریت‌ژورنال و به نقل از مقامات ناشناس آمریکایی و اروپایی مطرح شده بود.
ادعای اروپا
اتحادیه اروپا ابتدا از دریافت اخباری مبنی بر ارسال موشک‌های بالستیک از ایران به روسیه خبر داد. سخنگوی این اتحادیه اظهار داشت که در صورت اثبات این گزارش‌ها، تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال خواهد شد. در نهایت، عصر دیروز سه کشور اروپایی آلمان، بریتانیا و فرانسه با صدور بیانیه‌ای مشترک از تحریم‌ ایران‌ایر خبر دادند. آن‌ها نیز مدعی هستند که برای انتقال این موشک‌ها از هواپیماهای ایران‌ایر استفاده شده است. در این بیانیه که از سوی وزارت خارجه آلمان منتشر شده، آمده است: «این اقدام یک تشدید تنش توسط ایران و روسیه است که تهدیدی مستقیم علیه اروپا تلقی می‌شود.» این سه کشور از لغو تمام توافقنامه‌های دوجانبه خدمات هوایی با ایران خبر دادند.
واکنش اوکراین
نخست‌وزیر اوکراین روز سه‌شنبه و در یک نشست خبری در واکنش به ادعای ارسال موشک بالستیک از ایران به روسیه گفت که در حال حاضر هیچ تأییدیه‌ای که نشان دهد ایران این موشک‌ها را به روسیه ارسال کرده وجود ندارد. به گفته نخست‌وزیر اوکراین، کی‌یف در حال حاضر شواهد محکمی که نشان دهد روسیه از موشک‌های بالستیک ساخت ایران استفاده یا آن‌ها را دریافت کرده است، وجود ندارد. بااین‌حال، این مقام اوکراینی گفت مطرح‌شدن چنین گزارش‌هایی هم موجب نگرانی است. روز 19 شهریور خبر احضار کاردار ایران در کی‌یف به وزارت خارجه اوکراین منتشر شد. بر اساس این خبر، این وزارتخانه مدعی شد که درباره عواقب کمک‌های ادعایی موشکی به روسیه به ایران هشدار داده است.
چه کسانی از بهبود روابط ایران و اروپا سود نمی‌برند؟
سیدجلال ساداتیان، سفیر پیشین ایران در انگلیس به خبرنگار هم‌میهن گفت:‌ «تحریم ایران‌ایر بسیار تلخ است. اگر به دنبال تحریم‌هایی که سه کشور اروپایی هم اعلام کردند که بر ایران اعمال می‌کنند، نتوانیم به کشورهای اتحادیه اروپا پرواز داشته باشیم یا آن‌ها پروازهایشان را به ایران قطع کنند، ممکن است از این به بعد محدودیت‌های بیشتری را تجربه کنیم. باید ببینیم که این اعمال تحریم‌ها و لغو قراردادهای هوایی، تا چه حد پیش می‌رود و چه تبعاتی به دنبال دارد. همین حالا تعداد ایرلاین‌های خارجی که به ایران می‌آیند – مثل هواپیمایی قطر و ترکیش‌ایر – بسیار اندک است. اگر این شرکت‌های خارجی به دنبال تبعات این تحریم‌ها بخواهند خدمات‌دهی به ایران را قطع کنند، با مشکل در بخش‌های مختلف به‌خصوص مسافری مواجه خواهیم شد.»
او با بیان اینکه به وقوع چنین رخدادی در آستانه آغاز به کار دولت چهاردهم، با شک نگاه می‌کند، اظهار داشت: «این مسئله، بازسازی روابط ایران و اروپا را تحت تاثیر قرار می‌دهد. آقای عراقچی در اولین تماس‌های خود با جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا ارتباط گرفت که نشان دهد – همانطور که پیش از این مطرح شده بود اگر سیاست‌هایشان را تغییر دهند شرایط بازسازی روابط فراهم می‌شود – اروپا برای ما اولویت بالایی دارد. وقتی در آستانه تغییر ریل سیاست خارجی ایران چنین اتفاقی می‌افتد، باید با دیده شک به آن نگاه کنیم. باید شیطنت را در این واقعه ببینیم.»
ساداتیان اظهار داشت: «چه کسانی روابط ایران و اروپا را برنمی‌تابند؟ ذهن به سمت روس‌ها می‌رود. چه کسی می‌داند که این سلاح‌ها حمل شده است یا نه؟ ابتدا این مسئله با شک مطرح شد و صرفاً گفتند اخباری از سوی شرکایشان دریافت کردند اما در نهایت به‌زعم خودشان خبر را قطعی دانستند. هنوز هم معلوم نیست که این خبر درست باشد. به ترور اسماعیل هنیه در تهران، ترور سردار سلیمانی در بغداد و این رویدادهای مشابه به یک چشم نگاه می‌کنم. به‌عنوان یک تحلیلگر نمی‌دانم این اتفاق واقعاً افتاده است یا نه؛ یا اگر افتاده است، از خطوط هوایی غیرنظامی برای ارسال استفاده شده یا خیر. اما همین که مسئله استفاده از شرکت غیرنظامی ایران‌ایر در حال حاضر مطرح شده، به خودی خود مشکوک است چون افزایش فشارها را به دنبال دارد.»
احتمال قطع پروازهای اروپایی وجود دارد
حمید غوابش، کارشناس صنعت هوایی درباره اعمال تحریم بر شرکت ایران‌ایر به «هم‌میهن» گفت: «با توجه به مسئله تحریم، ایران‌ایر مانند هر ایرلاین دیگری که با این شرایط مواجه شود، بازارهای مسافری را از دست می‌دهد. ممکن است این مسئله بر پروازهای خارجی تاثیر بگذارد. این بستگی دارد که کشورهای اروپایی چه تصمیمی گرفته باشند. چون ما پرواز به آمریکا نداریم. ممکن است پروازهای اروپایی به تدریج قطع شود. این تحریم در کشورهای اروپایی خود را در ممنوعیت سفر به فرودگاه‌ها نشان می‌دهد که به‌دنبال آن، بحث گرفتن خدمات هوایی نیز متوقف می‌شود.»
او ادامه داد: «ما از قبل هم با تحریم‌های هوایی مواجه بودیم؛ مثلاً سوخت به هواپیماهای ایران ارائه نمی‌شد. بسیاری از پروازهای اروپایی به دلیل فقدان ناوگان مناسب یا تحت تاثیر قرار گرفتن موافقتنامه‌های هوایی به خاطر تحریم‌ها، متوقف شد. ایرلاین‌ها نقشی در این تحریم‌ها ندارند. این تحریم‌ها به دلایل مسائل سیاسی به وجود می‌آید. من معتقدم که باید شرایط را برای توسعه پروازها و استفاده از ظرفیت کشورهای همسایه مهیا و مدیریت کنیم.
مدیریت این شرایط می‌تواند تاثیر این تحریم‌ها را کاهش دهد. اداره شرکت هواپیمایی ایران‌ایر و شیوه مدل بازرگانی آن در این مقطع بسیار مهم است. به گونه‌ای که بتواند رقابت کند، عملیاتش بیشتر شود و حالت تجاری به خود بگیرد تا احیا شود. در چنین شرایطی از تحریم کمتر لطمه می‌خورد.» غوابش در خصوص ادعای استفاده ایران از خطوط هوایی غیرنظامی برای ارسال موشک به روسیه، اظهار داشت: «این ادعایی است که آن‌ها مطرح می‌کنند. نمی‌دانیم اطلاعات درستی در این باره وجود دارد یا نه. فراموش نکنید که یکی از هدف‌گذاری‌های تحریم همیشه صنعت هوایی بوده است. بعید نیست بهانه‌تراشی کرده باشند. همیشه بهانه‌های مختلفی وجود داشته است.»