چاپ

کرمان رصد - هم میهن /متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
نعمت‌الله ایزدی- سفیر پیشین ایران در روسیه| کشورهایی که منافع مشترک با یک طرف یا هر دو طرف منازعه دارند، خیلی سخت می‌توانند میانجی‌گری کنند. در اینجا موضوع بحث ایران و آمریکا است و طرفی که گفته‌شده‌است قرار است میان آنها میانجی‌گری کند، روسیه است. مسکو میان ایران و آمریکا هر اقدامی بخواهد انجام دهد، منافع خودش را در نظر می‌گیرد. اگر روابط ایران و آمریکا بهبود پیدا کند، برای روسیه تبعاتی در بر دارد و اگر بهبود پیدا نکند نیز روسیه متاثر می‌شود. در چنین شرایطی کشورهایی که تا این حد تعارض منافع دارند، اهلیت میانجی‌گری بین دو طرف درگیر ندارند.
البته این خبر هنوز رسماً تایید نشده و معلوم نیست که اگر چنین درخواستی مطرح شده‌باشد، جزئیات آن چیست و چه نقشی قرار است بر عهده روسیه گذاشته‌شود. اما در هر شرایطی روسیه نمی‌تواند دست‌کم برای ایران میانجی خوبی باشد، شاید برای آمریکا خوب باشد، اما قطعاً برای تهران میانجی خوبی نیست. کشوری که می‌خواهد میانجی شود نباید منافع مشترک با ما داشته‌باشد.
چه در مسائل خاورمیانه و چه در مورد روابط با آمریکا، هر گونه پیشرفتی در سیاست خارجی ایران می‌تواند پسرفت برای روسیه باشد. تردیدی وجود ندارد که اگر روابط ایران و آمریکا بهبود پیدا کند، روابط تهران و مسکو از آن متأثر خواهد شد. به همین دلایل است که من فکر می‌کنم روسیه اصولاً نمی‌تواند میانجی خوبی باشد.
سابقه تاریخی به خوبی نشان می‌دهد که روسیه تا چه اندازه در این زمینه بد عمل کرده‌است. در دوران هشت سال جنگ ایران و عراق نمایندگان دولت شوروی چندین و چند بار، هم به ایران و هم به عراق سفر کردند و مثلاً اقداماتی برای میانجی‌گری در پیش گرفتند، ولی نه‌تنها هیچ نتیجه‌ای از این تلاش‌های اتحاد جماهیر شوروی مشاهده نکردیم، بلکه وضع بدتر هم شد.
دلیلش این است که شوروی در آن زمان هم در مورد ایران منافعی داشت و هم در مورد عراق، به همین دلیل همواره به منافع خودشان اولویت می‌دادند. طبیعی بود که وقتی چنین منافعی وجود دارد، هرچند برخی دولت‌ها و قدرت‌ها تلاش می‌کنند به لحاظ ظاهری اقداماتی را انجام دهند که وجهه مثبتی از خود در روابط بین‌المللی نشان دهند، اما این اقدامات به نتیجه‌ای قابل قبول نمی‌رسد.
اگر قرار باشد مذاکرات ایران و آمریکا از طریق واسطه‌ها انجام شود، باید کشورهایی مسئولیت وساطت و میانجی‌گری را بر عهده بگیرند که منفعت مشترک نداشته‌باشند. کشورهایی که ضعیف‌تر باشند و قدرت‌های اثرگذار منطقه‌ای و جهانی نباشند، جایگاهی بهتر برای چنین اقداماتی دارند. مثال واضح توفیق کشورهای ضعیف‌تر این است که از زمان تشکیل سازمان ملل متحد تا به امروز، هرگز دبیرکل سازمان ملل متحد از یکی از قدرت‌ها و ابرقدرت‌های جهانی انتخاب نشده‌است؛ دلیش هم واضح است، چون اگر نماینده یک قدرت جهانی در جایگاه دبیرکل سازمان ملل متحد قرار بگیرد، بیش از هر چیز به منافع و خواسته‌های آن قدرت جهانی در منازعه‌های بین‌المللی اولویت خواهد داد. در برابر، کشورهای ضعیف‌تر معمولاً منفعت عمومی را در نظر می‌گیرند.
برخی اعتقاد دارند که وقتی اقدام نخست‌وزیر فقید ژاپن در میانجی‌گری میان ایران و آمریکا در دوره نخست ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ شکست خورد، شاید این بار حرف روسیه در ایران نفوذ بیشتری داشته‌باشد. اما استراتژی‌ای که ایران تعریف کرده‌است، یک راهبرد مستقل است که نمی‌تواند تحت تاثیر خواهش و تمنای روسیه قرار بگیرد. اینکه تصور کنیم اگر به ژاپن جواب منفی دادیم، به روسیه جواب مثبت خواهیم داد، تعبیر نابجا و غلطی است.
مگر اینکه فرض این باشد که ما در صداقت میانجی‌ها و واسطه‌های قبلی تردید داشتیم. اما من معتقد نیستم که تردیدی در صداقت میانجی‌های قبلی وجود داشته‌باشد و اتفاقاً اگر ژاپن میانجی باشد، از آنجا که منفعت مشترکی در مسائل جاری با ایران ندارد و از بهبودی روابط ما و آمریکا بهره‌مند می‌شود و دوست دارد که این اتفاق بیفتد، باز شاید کشوری مانند ژاپن، جایگاه مناسب‌تری برای میانجی‌گری داشته‌باشد.
بازار