کرمان رصد - ایران /متن پیش رو در ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
محسن روحی‌صفت-دیپلمات پیشین در افغانستان| افغانستان کشوری با موضوعات پیچیده است که در چهار دهه گذشته دو ابرقدرت شوروی و امریکا به‌رغم حضور گسترده نظامی در آن طی دو مقطع بدون نتیجه موفقیت‌آمیز مجبور به خروج از آن شدند. این کشور پس از چندین دهه ناآرامی و جنگ‌ها نیازمند یک دوره انتقالی است تا مردم این کشور بتوانند با بهره‌مندی از اقتصاد رو به رشد، ساختار سیاسی را به شکلی تنظیم کنند که همه اقوام و فرهنگ‌ها در آن به‌صورت متناسب مشارکت داشته تا دوباره دچار تحولات سیاسی رادیکال نشود.
![]()
این موضوع از این جهت برای ایران اهمیت دارد که با هر تحول سیاسی رادیکال یا درگیری‌های داخلی، انبوهی از مهاجرین سرازیر ایران شده‌اند تا جایی که تعداد افغانستانی‌های مقیم ایران را حدود شش میلیون نفر تخمین می‌زنند و این برای کشور 85 میلیونی ایران درصد بسیار بالایی است، خصوصاً که ایران تحت تحریم‌های فزاینده است. این موارد را می‌توان مهم‌ترین انگیزه سفر سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه کشورمان به افغانستان دانست. به عبارت دیگر، انگیزه‌های موجود برای ارتقا و تقویت سیاست همسایگی بین دو کشور سبب شد تا وزیر امور خارجه برای اولین بار از زمان حکومت طالبان به این کشور سفر کند و مستقیماً درباره موضوعات دوجانبه دو کشور به بحث و تبادل‌نظر بپردازد.
از آنجا که موضوعات مطرح شده بین دو کشور همچون مهاجرین، آب، تعارضات مرزی، تجاری، ترانزیت و ... بسیار متنوع و برخی حساس هستند، ایران فارغ از اینکه چه کسی در کابل حکومت را در اختیار دارد، همواره مناسبات خود را با این کشور حفظ کرده است. از این رو می‌توان این‌طور برآورد کرد که سفر یک‌روزه وزیر امور خارجه کشورمان به افغانستان کمتر جنبه بین‌المللی داشته و تمرکز آن بر کشف راه‌حل‌های مترتب بر موضوعات دوجانبه و درک صحیح طرفین از سیاست‌های یکدیگر است. این اقدام از آن جهت صورت می‌گیرد تا در فضای آشفته سیاسی کنونی در منطقه و جهان، خطای محاسباتی بین طرفین صورت نگیرد و در عین حال موجب تقویت فضای صلح و آرامش و ثبات در منطقه شود. از جمله مهم‌ترین موضوعات و مسائل پیش روی دو کشور موضوعات اقتصادی، گمرک، ترانزیت، انرژی، مهاجرین، امنیت آب، تروریست‌های فرامرزی، توسعه و همکاری پیرامون بندر چابهار و... است. برآیند مواضع مقامات ایران و افغانستان حاکی از عزم بر گسترش بیش از پیش روابط در این عرصه است تا منافع مردم افغانستان و ایران تأمین شود. در این بین انتظار طرف ایرانی از مقامات افغانستان، تسهیل همکاری‌ها در زمینه‌های اقتصادی، تعهد به معاهدات دوجانبه و مسئولیت‌پذیری بیشتر حکومت طالبان در موضوع امنیت مرز و تروریسم است. در حوزه اقتصادی آنچه برای ایران اهمیت دارد این است که طرف افغانستانی در ارتباط با مناسبات اقتصادی و بانکی تحت‌تأثیر طرف ثالثی قرار نگیرد تا این مناسبات گشایش بیشتری داشته باشد. در این راستا اجرا و تعهد به قراردادها نیز راهگشاست. در عرصه تعهدات و توافقات دوجانبه، اولویت اول مسأله امنیت آبی شرق کشور است که تحت تأثیر طرح‌های عمرانی افغانستان در عرصه احداث سد در بالادست رودخانه‌های مرزی و مشترک نظیر هریرود و هیرمند تأثیرات منفی زیست‌محیطی بر جغرافیای سیستان و بلوچستان گذاشته و پیش‌بینی می‌شود همین وضعیت در خراسان نیز رقم بخورد.از این رو انتظار ایران از حاکمان کابل مسئولیت‌پذیری بیشتر در قبال موضوعات زیست‌محیطی، پایبندی به توافقنامه‌های دوجانبه در موضوع آب که صراحتاً در قرارداد هیرمند درج شده و توجه به منافع مردم منطقه که 6 میلیون تبعه افغانستانی ساکن در ایران را نیز شامل می‌شود، است.
در موضوع امنیت مرزها علاوه بر بحث مهاجران غیرقانونی، بحث حضور گرو‌ه‌های افراطی و مسلح در افغانستان که مورد اعتراض همه همسایگان این کشور واقع شده، برجسته است. به نظر می‌رسد با توجه به فضای حاکم بر روابط دو کشور، این موضوعات در فضایی مثبت مورد تبادل‌نظر طرفین قرارگرفته و با درک منافع مشترک دو کشور و ملت، مسیر بهبودی و سعادت برای طرفین مشخص است. از سوی دیگر، طبیعی است که عمده مطالبه حکومت فعلی افغانستان از ایران، بحث شناسایی رسمی آنها به عنوان دولت قانونی این کشور است که ایران بارها در مورد آن تأکید داشته که این امر نیازمند تشکیل یک حکومت فراگیر است و ایران نیز این امر را در چهارچوب منشور سازمان ملل متحد و قواعد حقوق بین‌الملل به پیش خواهد برد و امیدوار است که طالبان با اعمال اصلاحات سیاسی در به نتیجه رساندن این موضوع همت گمارد. آنچه مسلم است به‌رغم پیچیدگی موضوعات و مسائل فی‌مابین ایران و افغانستان که البته از ویژگی‌های غیرقابل‌انکار روابط همسایگی در سراسر جهان است، تمدن و فرهنگ و زبان مشترک دو کشور عاملی مهم در پیشبرد اهداف و حصول منافع مشترک و تقویت آن است. جدای از ماهیت دولت‌ها، استحکام روابط بین دو ملت را به ارمغان خواهد آورد. یادآوری این امر که پشتون‌ها بخش مهمی از جامعه متنوع افغانستان هستند که زبان آنان شاخه‌ای از زبان فارسی است، تقویت روابط فرهنگی بین دو طرف را بیش از پیش ضروری می‌نماید و باید مورد توجه واقع شود.