چاپ

کرمان رصد - اکو ایران /متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
باوجود حملات هوایی اسرائیل به سوریه، مقام‌های دیپلماتیک می‌گویند که ایالات متحده و کشورهای خلیج‌فارس در تلاش بودند تا اتحاد دمشق با تهران را تضعیف کنند، اما پیشروی غیرمنتظره نیروهای شورشی این امیدها را کم‌رنگ کرد.
کشورش ماه‌ها تحت بمباران‌های فزاینده اسرائیل قرار داشت و در پشت‌صحنه، ایالات متحده و کشورهای خلیج‌فارس به صورت دیپلماتیک با او در تماس بودند؛ این رویکرد پنهانی و دوگانه برای اعمال فشار به بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه بود تا از اتحادش با حزب‌الله و ایران که مهم‌ترین هم‌پیمانان منطقه‌ای او هستند، دست بکشد.
به نوشته نیویورک‌تایمز، اسرائیل و متحدانش فرصتی نادر ولی پرخطر در سوریه می‌دیدند تا با اعمال فشار و نظامی و تطمیع اقتصادی-سیاسی، بین دمشق و تهران فاصله بیاندازند. با توجه به تضعیف محور مقاومت طی جنگ غزه و جنگ لبنان، اسرائیلی‌ها و غرب امیدوار بودند تا مهم‌ترین شریک ایران را از این اتحاد جدا کنند. این اطلاعات توسط مقامات پیشین ایالات متحده، 2 دیپلمات اروپایی و چهار مقام اسرائیلی در اختیار رویترز قرار گرفته است.
اما اکنون این جاه‌طلبی‌ها با اتفاقی کوچک‌تر و حتی کم‌اهمیت‌تر، به مشکل خورده است؛ نیروهای تکفیری-شورشی سوریه حمله‌ای موفقیت‌آمیز علیه دمشق به راه انداخته و در عملیاتشان، از فشارهایی که اسرائیل بر اتحاد اسد با ایران وارد کرده، بهره برده‌اند. طی چند روز، شورشیان بیشتر شهر بزرگ حلب را تصرف کرده و قدرت اسد را در شمال غرب کشور به چالش کشیدند.
از همین رو، با وجود ضعف متحدان اسد، کارشناسان منطقه‌ای و دیپلمات‌ها پیش‌بینی می‌کنند که بشار اسد اکنون حتی کمتر از گذشته تمایل به قطع روابط خود با تهران و دیگر هم‌پیمانانش خواهد داشت؛ چراکه هنوز بهترین گزینه برای جنگیدن و حفظ بقای حکومتش همین اتحاد است.
سوریه اکنون در کانون نبردهای قدرت منطقه‌ای قرار دارد، زیرا این کشور یک کریدور زمینی حیاتی برای انتقال سلاح، تجهیزات و نیرو به حزب‌الله به شمار می‌رود و قطع این مسیر برای اسرائیل بسیار مهم است. بنابراین، اسرائیل با حمایت ایالات متحده در تلاش است تا از حملات خود علیه حماس بهره‌برداری دیگری هم بکند.
از همین رو، اسرائیل رهبران کلیدی حزب‌الله و حماس را ترور کرد و ذخایر تسلیحاتی آن‌ها را هدف قرار داد. این در حالی است که روسیه، از متحدان کلیدی اسد نیز گرفتار بحران اوکراین است و این امر اسرائیل و متحدان منطقه‌ای ایالات متحده را جسورتر کرده تا از مسکو و اسد بخواهند که در اتحاد خود بازنگری کنند. اما حمله به حلب باعث شد تا ایران و روسیه، وعده‌های جدیدی برای کمک به اسد بدهند که نشان می‌دهد این اتحاد در برابر تلاش‌ها تفرقه‌افکنانه غرب و اسرائیل خواهد ایستاد.
اندرو تابلر، پژوهشگر ارشد در مؤسسه واشنگتن و مقام پیشین کاخ سفید و وزارت خارجه ایالات متحده می‌گوید که تلاش‌های بلندمدت منطقه‌ای برای وادارکردن اسد به تغییر رویکردش، اکنون غیرممکن به نظر می‌رسد؛ زیرا او تمایلی برای قطع روابط با ایران ندارد. او توضیح داد: «چطور اسد می‌تواند تحت شرایط کنونی این کار را انجام دهد؟ احتمالاً اکنون ماندن اسد در قدرت، برای ایران بیش از همیشه، ضروری است».
قبل از پیشروی شورشیان-تکفیریان، اسرائیل حملات خود به سوریه را تشدید کرده بود. نیروهای کماندویی اسرائیل به سایت‌های نظامی سری حمله کرده بودند و به گفته یکی از مقامات ارشد اسرائیلی، هدف از حملات این بوده که نشان دهند تل‌آویو ارسال تسلیحات از سوریه به لبنان را تحمل نخواهد کرد. اما این رویکرد نقطه‌ضعف بزرگی داشت و تحلیل‌گران می‌گویند، حتی با تشدید عملیات‌های خود، اسرائیل نتوانسته خط تأمین سلاح به حزب‌الله را قطع کند که شامل مرزهای نفوذپذیر، تونل‌های مخفی و حلقه‌های ارسال مخفیانه است.
هید هید، پژوهشگر چتم‌هاوس لندن که بر سوریه متمرکز است، گفت: «اسرائیلی‌ها می‌توانند خسارت وارد کنند؛ می‌توانند جریان‌ها را کاهش دهند و می‌توانند شرایط را سخت‌تر کنند. اما نمی‌توانند آن را به طور کامل متوقف کرده و خودشان هم این را می‌دانند.»
به همین دلیل، فشار نظامی اسرائیل با تلاش‌های دیپلماتیک واشنگتن و رهبران کشورهای عربی خلیج‌فارس که آن‌ها نیز مشتاق تضعیف نفوذ ایران در منطقه هستند، تقویت می‌شود.
نیویورک تایمز می‌نویسد که این اطلاعات با جزئیات مختلف پیشنهادهایی که به سوریه شده را هشت دیپلمات و مقامات غربی به این روزنامه داده‌اند. مذاکره‌کنندگان روی وعده‌های کمک اقتصادی از سوی کشورهای خلیج‌فارس و خروج صدها سرباز آمریکایی که از سال 2014 در شمال شرق سوریه مستقر هستند، متمرکز شده‌اند. آن‌ها همچنین طرح‌هایی برای کاهش یا لغو تحریم‌های فلج‌کننده ایالات‌متحده علیه حکومت اسد مطرح کرده‌اند؛ اگرچه لغو برخی از تحریم‌ها به تصویب کنگره ایالات متحده نیاز دارد و تلاش‌های قبلی برای متقاعدساختن سناتورها برای لغو این قانون‌ها ناکام بوده است.
مالک عبد، بنیان‌گذار شرکت مشاوره‌ای کانفلیکت مدیا سولوشن و میانجی‌گر باسابقه در سوریه مدعی شد: آن‌ها به اسد گفته‌اند که متحدش ایران ضعیف‌شده، پس بگذار وارد شویم. او افزود: «اما ترغیب اسد به این کار نیاز به تغییری در توازن قدرت دارد که بسیار بزرگ‌تر از این اقدامات است».
مقامات منطقه‌ای می‌گویند، تلاش‌های کشورهای خلیج‌فارس، به ویژه امارات متحده عربی، برای دورکردن اسد از متحدان منطقه‌ایش چیز جدیدی نیست. یک مقام اروپایی، یک مقام منطقه‌ای و یک مقام پیشین ایالات متحده به نیویورک‌تایمز گفتند که کانال‌های مخفیانه که قبلاً برای مذاکرات برقرار شده و به میزبانی یا میانجی‌گری مقامات کشورهای خلیج‌فارس به ویژه امارات انجام گرفته، دوباره مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
اما دیپلمات‌ها و کارشناسان منطقه‌ای هشدار می‌دهند که ادامه بمباران‌های اسرائیل برای دورکردن اسد از ایران، در زمانی‌که او با شورش جدیدی روبه‌روست، شاید منجر به تشدید خشونت‌ها شود که می‌تواند به بی‌ثباتی در سوریه و حتی فراتر از آن بیانجامد.
سوریه اکنون میان اسد، شبه‌نظامیان تکفیری، گروه‌های کُرد مورد حمایت ایالات متحده و شورشیان مورد حمایت ترکیه تقسیم شده است. بر هم زدن این تعادل شکننده می‌تواند گروه‌های دیگر را به حمله علیه مناطق تحت کنترل اسد ترغیب کرده و ممکن است جنگ داخلی را دوباره شعله‌ور کند و به افزایش مهاجران یا ظهور مجدد گروه‌های تکفیری بیانجامد.
دو مقام اسرائیلی اذعان داشتند که اکنون به یک دولت مرکزی قوی نیاز است تا برنامه‌ها برای فشار به اسد و قطع مسیرهای تأمین سلاح به لبنان را اجرایی کند. اسرائیل و ایالات متحده همچنان تلاش‌های خود را ادامه می‌دهند؛ اما به‌نظر می‌رسد شانس موفقیت این برنامه کمتر از پیش شده است.
اسرائیل همچنین از روسیه که قطعاً مهم‌ترین متحد نظامی اسد به‌شمار می‌رود، درخواست کمک کرده است. اسد برای روسیه از آن جهت حیاتی است که به این کشور اجازه می‌دهد از بندر آب‌های گرم در ساحل سوریه استفاده کند.
2 دیپلمات اروپایی نیز مدعی شدند که روس‌ها پیشتر گام‌هایی برای محدودساختن نفوذ ایران برداشته بودند؛ از جمله با افزایش گشت‌زنی‌ها در جنوب سوریه و نزدیک به مرز اراضی اشغالی، تا از فعالیت گروه‌های مقاومت متحد ایران جلوگیری کند. اما بیشتر کارشناسان منطقه‌ای این اقدامات را بی‌ثمر می‌دیدند، زیرا نیروهای هم‌سو با ایران همچنان در طول مرز جنوبی سوریه فعال هستند.
روس‌ها و ایرانی‌ها اما در سوریه رابطه پیچیده‌ای دارند و برای منابع در این کشور رقابت می‌کنند. مسکو همچنین به تهران برای همکاری‌های تسلیحاتی و نظامی و کمک به عملیات‌ها در سوریه وابسته است؛ این همکاری برای اسد حتی حیاتی‌تر شده، چراکه تحت فشارهای تازه از سوی شورشیان قرار دارد.
عبد می‌گوید: روسیه می‌داند که بدون نیروهای ایرانی، خودش باید این کار را انجام دهند. پس اسد نه تنها از نظر نظامی، بلکه از نظر مالی نیز به ایران و حزب‌الله وابسته است.
نیویورک تایمز در ادامه می‌نویسد، نفتی که تهران برای سوریه می‌فرستد، از اقتصاد رسمی این کشور حمایت می‌کند. به گفته دیپلمات‌ها، این شبکه‌ها باعث شده‌اند که کشورهای عربی خلیج‌فارس نتوانند دولت اسد را به راحتی با کمک‌های مالی برای بازسازی کشور، تحریک کنند.
امیل حکایم، مدیر امنیت منطقه‌ای در مؤسسه مطالعات استراتژیک بین‌المللی، بر این باور است که حتی اگر اسد بخواهد این شبکه‌های حمایتی و امنیتی را بر هم بزند، ممکن است نتواند این کار را انجام دهد. او توضیح داد: «او احتمالاً به‌خوبی نمی‌داند که چه کسی در حلقه‌های اول و دوم خود با ایران یا روس‌ها در ارتباط هستند.»