چاپ

کرمان رصد - شرق / «فرصت تنگ برای تفاهم با اروپا» عنوان یادداشت روز در روزنامه شرق به قلم کوروش احمدی است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
جمعه گذشته مذاکراتی در سطح مدیران و معاونان وزارت خارجه‌های ایران و سه کشور اروپایی در ژنو انجام شد. این اولین دور چنین مذاکراتی بود که در دولت جدید ایران و بعد از تفاهمات اولیه در نیویورک انجام شد. نفس توافق درباره انجام این مذاکرات در شرایطی که چند روزی از تصویب یک قطع‌نامه دیگر با ابتکار عمل همین سه کشور اروپایی علیه ایران نگذشته بود، مهم است. موافقت ایران با این مذاکرات درخورتوجه و درخور تمجید است. از شواهد پیدا است که این مذاکرات دستور کار خاصی نداشته و هدف آن تبادل نظر و گفت‌وگو برای تنظیم طرح و تهیه دستورکاری برای مذاکرات جدی در آینده بوده است. هنوز نشانه‌ای که حاکی از پیشرفت کار در ژنو و شکل‌گرفتن نقشه راهی باشد، مشهود نیست. با این حال، شواهد حاکی از آن است که طرف ایرانی مایل به ادامه تماس‌ها و مذاکرات جدی برای ایجاد جوی مساعد تا قبل از تغییر‌یافتن قدرت در آمریکاست. اگر این اتفاق بیفتد، یعنی یک برنامه زمان‌بندی‌شده و یک چارچوب مفهومی در هفته‌های آینده شکل بگیرد، ممکن است بتواند بر روی تصمیمات دولت جدید آمریکا اثر بگذارد. آنچه جای امیدواری دارد، این است که قرار است مذکرات دیپلماتیک در آینده ادامه داشته باشد.
با این حال همه شواهد از دشواری کار حکایت دارد. مسائل حادی بین ایران و اروپا مطرح است که در هیچ دوره‌ای در گذشته‌های دور و نزدیک سابقه نداشته است. ادعای حمایت ایران از روسیه در جنگ اوکراین شاید در رأس این مسائل قرار دارد. جو رسانه‌ای و مدنی و پارلمانی در اروپا نیز که بعد از 1401 به‌شدت علیه تهران بوده، بر دولت‌ها اثر داشته است. اگرچه مسائل منطقه نیز پیوسته در رابطه اروپا با ایران مورد توجه بوده، اما نقش این مسائل بعد از 7 اکتبر بسیار برجسته‌تر و تأثیرگذارتر شده است. با این حال به نظر می‌رسد به‌تازگی برنامه هسته‌ای ‌ایران به رأس اولویت‌های اروپا بازگشته است. در این زمینه ملاقات رؤسای سرویس‌های اطلاعات خارجی انگلیس و فرانسه در پاریس «با هدف هماهنگی راهبردی» که هم‌زمان با نشست ایران و سه کشور اروپایی برگزار شد و اظهارات علنی و غیر‌معمول آنها بسیار درخورتوجه است. رئیس ام‌آی‌6 از برنامه هسته‌ای ایران به‌عنوان «تهدید امنیتی عمده جهانی» سخن گفته و همتای فرانسوی‌اش مدعی شده که «اشاعه اتمی در ایران... احتمالا یکی از تهدیدهای حاد، اگر نه حادترین تهدید، در ماه‌های آینده است».
واقعیت این است که دوره پیش‌رو از دشوارترین دوره‌ها برای ایران در سال‌های اخیر است. نقطه آغاز این دوره، تحولات عظیم در خاورمیانه و ضرباتی است که به گروه‌های نزدیک به ایران وارد شده است. درگیر‌شدن سوریه در بحرانی دیگر در بدترین زمان ممکن نیز مشکل بزرگی است. این بحران اگر مشکل موجودیتی برای بشار اسد ایجاد نکند، حداقل برای ماه‌ها یک دردسر بزرگ مالی و نظامی و پرسنلی برای سوریه و دوستانش خواهد بود. بی‌شک، تهدیدهای زیادی در این دوره متوجه ایران است. علاوه بر سخنان غیرمعمول رؤسای دوایر اطلاعاتی فرانسه و انگلیس، نتانیاهو پنجشنبه گذشته بار دیگر تهدید کرد که اسرائیل آماده دست‌زدن به هر کاری برای جلوگیری از هسته‌ای‌شدن ایران است. ترامپ که در اول بهمن در کاخ سفید مستقر خواهد شد، پیش‌ازاین از موافقت با اقدام نظامی اسرائیل علیه مراکز هسته‌ای ایران گفته است.
چنین شرایطی ایجاب می‌کند که ایران حداکثر تلاش خود را در حوزه دیپلماسی برای کاهش تنش و زمینه‌سازی برای مذاکراتی محتوایی انجام دهد. ایران و اروپا تا قبل از 1401 روابط سیاسی خوبی داشتند. اگرچه اروپا نتوانست مانع تحریم‌های آمریکا شود، اما در حوزه سیاسی با خروج آمریکا از برجام مخالفت کرد و در سال 2020 صریحا مانع فعال‌شدن مکانیسم ماشه از طرف دولت ترامپ شد. اگر در مرحله جدید، رابطه ایران و اروپا تا حدی ترمیم نشود، این خطر وجود دارد که ایران به یکی از معدود وجوه اشتراک بین ترامپ و اروپا تبدیل شود و اروپا بکوشد با استفاده از کارت ایران در حوزه‌های دیگر از ترامپ امتیاز بگیرد. برعکس، توافق بین ایران و اروپا می‌تواند مانعی برای دولت ترامپ باشد. دشواری کار این است که ما با یک جدول زمانی بسیار فشرده مواجه هستیم و با توجه به ضرب‌الاجل برای فعال‌کردن مکانیسم ماشه تا اواسط تابستان برای رسیدن به یک توافق و اجرای آن بیشتر فرصت نداریم. گام اول در راستای کاهش تنش می‌تواند خودداری از اظهارات تند از طرف مقامات ایرانی، ازجمله سخن‌گفتن از تغییر دکترین هسته‌ای و خودداری از افزایش سطح غنی‌سازی باشد. تجربه سال‌های گذشته نشان داده است که این رویکرد تنها موجب تشدید بحران شده است.