بزرگنمايي:

کرمان رصد - شرق /متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
وحیده کریمی| تنوع دیدگاه‌ها، پیچیدگی فضای سیاسی و دیپلماتیک هرچند یک امر طبیعی در سپهر سیاست ایران است، اما با نهایی‌شدن خبر مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، اختلاف‌نظرها میان اقلیت رادیکال با اکثریت جامعه به شیب تند خود رسیده است تا جایی ‌که برخی رسانه‌های اصولگرا نیز به نقد جریان‌های تندرو پرداخته‌اند و حتی برخی از چهره‌های سیاسی تندرو که به مخالفان جدی مذاکرات رفع تحریم‌ها شناخته می‌شدند، امروز جزء رسته موافقان هستند و این خوشایند اقلیت جریان رادیکال نیست، زیرا به وضوح پایگاه اجتماعی خود را از دست داده‌ است. «تندروها»، «رادیکال‌ها»، «کاسبان تحریم»، «براندازان»، «سلطنت‌طلبان» و «لابی‌های صهیونیستی»‌ فرقی نمی‌کند، نامشان هرچه باشد همگی به دنبال شکست مذاکرات عمان هستند و فصل مشترک همگی، مخالفت با رفع تحریم‌ها و حل‌شدن پرونده هسته‌ای ایران است.
یکی در آن ‌سوی مرزها چنان از گزینه نظامی دفاع می‌کند که گویی در میان مذاکرات نشسته و فرمان جنگ در دست او است و دیگری در ایران برای آمریکا خط‌و‌‌نشان می‌کشد و از کاهش همکاری هسته‌ای با آژانس و ضرر ملت از کاهش قیمت ارز و طلا توییت می‌زند. در این میان، کارزار راه‌اندازی تجمع هم بی‌کار نبوده است، اما با همه تلاش‌ها و هزینه‌ها و پیام‌هایی که رد‌و‌بدل شده، تعدادی کمتر از انگشتان دست در مقابل وزارت خارجه به اعتراض حاضر شدند؛ با همان پلاکارهای شعارنویسی‌شده همیشگی و به همان سبک متحصنین حجاب. داستان خارج‌نشینان که مشخص است، اما مخالفت تندروهای داخلی با حل پرونده هسته‌ای ایران، داستان دیروز و امروز نیست و از دهه 80 آغاز شده است. حتی با برجام هم این پرونده برای تندورهای داخلی بسته نشد و از سفارت‌نوردی تا آتش‌زدن برجام در صحن علنی مجلس و حتی مخالفت با ماحصل مذاکرات دولت اصولگرای مورد حمایت خودشان یعنی مذاکرات شهید امیرعبداللهیان، هرگز اجازه نداده‌اند سایه جنگ و تحریم از سر ایران برداشته شود؛ این روزها هم با همان نسخه قبلی در تلاش و تکاپو هستند.
هرچند نمی‌خواهند باور کنند که اکنون نه دهه 80 است که جماعت رادیکال داخلی به جهت ایدئولوژی دارای پایگاه اجتماعی سابق باشند، نه دهه 90 است که افکار عمومی غافل از درآمدهای میلیون دلاری کاسبان تحریم در بی‌خبری از چند‌و‌چون سنگ‌اندازی‌های دو دهه گذشته چهره‌های همیشه حق‌به‌جانب سیاسی در مسیر مذاکرات میان ایران و اروپا و حتی آمریکا سکوت اختیار کنند. همه اقشار مختلف مردم جدا از نگاه‌ سیاسی که به مسائل دارند، در یک امر به وحدت نظر رسیده‌اند و آن اینکه می‌دانند مسبب شرایط سخت این روزهایشان همان‌هایی هستند که نه در دوره روحانی اجازه دادند مذاکرات احیای برجام به نتیجه برسد و نه در دوره رئیسی توافق مذاکرات رفع تحریم‌ها را نهایی کردند. همان‌هایی که امروز نیز تمام‌قد مقابل تیم مذاکره‌کننده ایستاده‌اند، آن‌هم تیمی که مورد وثوق و حمایت رهبر انقلاب است و کافی است به سخنان مسعود پزشکیان زمان بررسی صلاحیت وزرا که در حمایت از سیدعباس عراقچی بر زبان راند و رأی بالایی که او از مجلس اصولگرا گرفت، رجوع کنیم.
از مخالفت با مذاکره تا تأکید بر شکست در مسقط
برای بسیاری از چهره‌های رادیکال و حتی صداوسیما، زمین بازی جای دیگر است؛ آنها با همه توان در مقابل مذاکرات ایستاده‌اند و صداوسیما که تحت تأثیر نگاه سعید جلیلی و برادرش از چهره‌های همیشگی مخالف مذاکرات است، در هر سطحی، برنامه پشت برنامه یا در نفی مذاکرات سخن می‌گوید یا بر دست خالی بازگشتن از مسقط تأکید دارد یا برای تیم مذاکره‌کننده خط‌و‌نشان می‌کشد و حتی هشدار می‌دهد که مبادا عکسی از مذاکره‌کنندگان ایران و آمریکا منتشر شود. یا محمدجواد لاریجانی که همچنان به دلیل تحلیل اشتباهش در رابطه با سوریه یک شب قبل از سقوط بشار اسد مورد نقد جدی است، بار دیگر در صفحه تلویزیون حاضر شده و این ‌بار قاطعانه گفته است که مذاکرات عمان به نتیجه نمی‌رسد. پیش از او هم ثابتی‌منفرد، نماینده نزدیک به جریان سعید جلیلی، در شبکه ایکس نوشته بود که مذاکره با آمریکا، چه مستقیم و چه غیرمستقیم، به معنای «سر کار گذاشتن مردم» است؛ زیرا او معتقد است حتی در صورت لغو تحریم‌ها، مشکلات اقتصادی کشور به دلیل ساختار فعلی اقتصاد حل نخواهد شد.
او تنها راه‌حل را در «برهم‌زدن نظم اقتصادی فعلی» و بازتوزیع عادلانه منابع عمومی می‌بیند. از این دست حملات کم نبوده است؛ حتی میثم نیلی، مدیرمسئول رجانیوز و برادر داماد مرحوم رئیسی، در توییتی به حضور عراقچی در مذاکره با آمریکا واکنش نشان داده و او را متهم به تخطی از فرامین رهبری کرده است. نیلی نوشت: «... جناب آقای عراقچی، حال مبارک خوب است؟ دیدار رده‌بالای غیرمستقیم؟ چرا عبرت نمی‌گیرید از گذشته خودتان؟ فراموش کردید بیانات صریح بیست روز قبل رهبر عزیز و مقتدرمان را یا بازی می‌کنید؟ مبادا مصداق آیه «فترى الذین فی قلوبهم مرض یسارعون فهیم» شده باشید. تأمل برادر». که در واکنش به این متن، رنجبران، مشاور رسانه‌ای وزیر امور خارجه، نوشت: ««برادر عزیزم آقا میثم، الان در این شرایط حساس، به همدلی احتیاج داریم، چیزی که حضرت آقا بارها بر آن تأکید کرده‌اند. خواهش می‌کنم نگذارید کاری که همفکران شما با شهید امیرعبداللهیان و دکتر علی باقری کردند و ضربه سهمگینی به منافع کشور و جبهه مقاومت وارد شد، با سیدعباس عراقچی انجام دهند».
به وقت عقب‌نشینی
به این نوع اظهارات باید اظهاراتی که اصلاح شدند هم اضافه کرد. برای نمونه علی شمخانی در اولین واکنش به مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در عمان، درباره احتمال جنگ و افزایش غنی‌سازی نوشت. او اشاره کرده که ایران ممکن است اقدامات بازدارنده‌ای مانند اخراج بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و انتقال مواد غنی‌شده به مکان‌های امن را انجام دهد. واکنش به این اظهارات تند بود‌ تا جایی که حتی به هدف ارسال پیام قدرت و هشدار به طرف‌های مذاکره‌کننده هم تعبیر نشد؛ زیرا منتقدان پیام او در شبکه ایکس به کشتی‌های نفتی پسرش اشاره داشتند و او را ذی‌نفع ادامه وضع موجود می‌دانستند. هرچند به نظر می‌رسد این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با تغییر از موضع قبلی خود در حمایت از تیم مذاکره‌کننده در شبکه اجتماعی ایکس نوشته است: «وزیر خارجه ایران با اختیارات کامل برای مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا راهی عمان است. تهران به دور از نمایش و لفاظی مقابل دوربین‌ها به دنبال توافق واقعی و عادلانه است.پیشنهادات مهم و قابل اجرا آماده است. اگر واشنگتن با صداقت و اراده توافق وارد شود، مسیر توافق روشن و هموار خواهد بود».
حسین شریعتمداری دیگر مخالف جدی هر مذاکره‌ای با غرب، چه اروپا و چه آمریکا، در مطالب اخیر در روزنامه خود نسبت به مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در عمان انتقادات شدیدی مطرح کرده است. این روزنامه با اشاره به موضوعاتی مانند کاهش مصنوعی قیمت ارز و طلا پیش از مذاکرات، این اقدامات را به‌عنوان زمینه‌ساز سودجویی برخی دلالان و آسیب به اقشار متوسط و پایین جامعه قلمداد کرده است. همچنین کیهان مدعی شده است‌ تعویق مذاکرات می‌تواند باعث افزایش قیمت دلار و ایجاد بی‌ثباتی روانی شود. البته او هم با انتشار یادداشتی در خبرگزاری فارس، در عقب‌نشینی آشکار از موضع قبلی خود با مذاکرات همراهی کرده و نوشته است: «مذاکره غیرمستقیم با آمریکا، بیرون و خارج از اشراف و اطلاع حضرت آقا صورت نمی‌پذیرد. از این‌رو‌ چنانچه با آن موافق نبودند، از انجام آن جلوگیری می‌فرمودند و بدیهی است که این موافقت -یا عدم مخالفت- با ابلاغ دستورالعمل درباره چندوچون مذاکره و ترسیم خطوط قرمز آن نیز همراه بوده است».
در این بین حتی نبویان، نماینده مجلس که به گفته ثابتی‌منفرد تنها چهره مجلس یازدهم بود که مانع امضای توافق رفع تحریم‌ها در دولت رئیسی شده بود، امروز مواضع هماهنگی با تصمیم کشور برای مذاکرت گرفته و مانند سال‌های نه‌چندان دور مانند همکارانش در جریان پایداری به مسائل نگاه نمی‌کند. هرچند همچنان معتقد است آمریکا به توافقش عمل نخواهد کرد، اما با مذاکره مخالفتی نکرده است.
از اصولگرایان بی‌اصول تا جریان‌های مشکوک
بماند که برعکس سال‌های گذشته، بخشی مهم از بدنه اصولگرایی با عبور از نگاه جناحی، نگاهی متعادل به منافع ملی داشته و از این رهگذر، ‌روزنامه اصولگرا‌ی جوان نیز در نقد حملات مخالفان مذاکرات نوشته است: «برخی شروع کرده‌اند به تخریب کار که «کجا می‌روی عراقچی؟ فایده ندارد!». این گروه بیشتر از اصولگرایان بی‌اصول و خودشیفته هستند. این گروه در نظر نمی‌گیرند که اصل پذیرش مذاکره بین ایران و آمریکا نشانه قدرت ایران است. ترامپ همین‌ حالا به تمامی دنیا دستور می‌دهد و برخی چشم می‌گویند و با کسی گفت‌وگو ندارد».
روزنامه اصولگرای خراسان هم در گزارشی به جریان‌های مشکوکی اشاره می‌کند که با ظاهر انقلابی‌گری تلاش می‌کنند روند مذاکرات را مختل کنند. این گروه‌ها با انتشار شایعات و تحریک نخبگان داخلی، ایران را به کوتاه‌آمدن متهم می‌کنند و فضای دیپلماتیک را به سمت افزایش تنش‌ها سوق می‌دهند. خراسان بر اهمیت مراقبت از این جریان‌ها تأکید دارد.
مخالفت‌هایی که ریشه در تفکرات حجتیه دارد
در این بین افرادی همچون منتجب‌نیا این مخالفت‌ها را از زاویه‌ای دیگر می‌نگرد و در ریشه‌یابی دلیل مخالفت‌ها، به تفکرات ارتجاعی انجمن حجتیه اشاره دارد، او معتقد است: «عده‌ای هم هستند که مریض بوده و با اصل نظام مشکل دارند اما نمی‌توانند صریحا به روی نظام شمشیر بکشند، به همین خاطر، تصمیماتی را که به تأیید رهبری رسیده، زیر سؤال برده و کارشکنی می‌کنند». او با بیان اینکه ریشه این جریانات همان تفکر ارتجاعی انجمن حجتیه است، گفته: «اینها ما و نظام را طاغوتی می‌دانند و تلاش می‌کنند نظام را به حداقل‌ترین اقتدار برسانند و ایده‌های خودشان را عملیاتی کنند. بعید نیست تندروها صاحب نظریه دوم باشند. اما نباید نگران بود؛ زیرا رهبری در موضوع مذاکره سر سوزنی کوتاه نمی‌آیند، ایشان آگاه به مسائل هستند. این افراد هم می‌دانند که رهبری در جریان ماجرا قرار دارد».
به‌هرحال مذاکرات مسقط با مجوز رهبری و هماهنگی همه قوا و حمایت کامل افکار عمومی از تیم مذاکره‌کننده انجام خواهد شد و مخالف‌خوانی تندروها برخلاف دو دهه گذشته دیگر توان برهم‌زدن توافقان احتمالی را نخواهد داشت، مگر اینکه بار دیگر بتوانند با تجدید قوا، حرکتی رادیکال انجام دهند و شرایط سیاسی کشور را ملتهب کنند که این ‌بار حداقل حمایت قاطبه اصولگرایی را ندارند و تنهاتر از همیشه خواهند شد و حتی اصرار بر رفتارهای رادیکالی و تجمع و تحصن و... ممکن است باعث حذف آنها از دنیای سیاست‌ورزی شود.
بازار