بزرگنمايي:

کرمان رصد - به گزارش خبرنگار گروه سیره امامین انقلاب خبرگزاری رسا، حجت الاسلام علی امینی نژاد استاد حوزه علمیه در مدرسه مجازی" پای درس خمینی مشهد" به مبانی فلسفی رابطه ایمان و عمل پرداخت و اظهار داشت: یکی از موضوعاتی که رهبر انقلاب در کتاب "طرح کلی اندیشه اسلامی" به آن پرداخته‌اند بررسی رابطه میان ایمان و عمل است.
وی افزود: ایشان بحث ایمان را با طرح ویژگی‌های مختلف آن آغاز می‌کنند و یکی از مهم‌ترین نکاتی که مطرح می‌کنند این است که ایمان تعهدآور است. بدین معنا که ایمان نباید صرفاً به حوزه ذهن یا قلب محدود شود بلکه باید در عرصه عمل نیز متجلی شود، این همان مفهومی است که در ادبیات قرآنی، همراهی عمل صالح با ایمان نامیده شده است، عمل صالح در حقیقت تعهد رفتاری و عملی نسبت به ایمان است.
ایمان آگاهانه و پرهیز از فرصت‌طلبی
استاد حوزه علمیه گفت: رهبر معظم انقلاب برای ایمان ویژگی‌های گوناگونی قائل‌اند؛ ایشان بر این نکته تأکید دارند که ایمان باید آگاهانه باشد نه کورکورانه همچنین ایمان باید تعهد عملی به همراه بیاورد و نباید فرصت‌طلبانه باشد به گونه‌ای که تنها زمانی که به نفع فرد است مورد توجه قرار گیرد و در غیر این صورت فراموش شود.
حجت الاسلام امینی نژاد درباره رابطه میان ایمان و عمل صالح یا تعهد عملی، گفت: این رابطه از جنبه‌های متعددی از جمله شناخت ساحت‌های چندگانه در شخصیت انسانی قابل بررسی است، در نگاه فلسفی صدرایی، مفهوم "وحدت در کثرت" در وجود انسان جریان دارد، شخصیت واحد انسانی دارای ساحت‌های گوناگونی است و این تعدد ساحت‌ها نشان‌دهنده ساختار پیچیده شخصیت انسان است.
وی با بیان اینکه مطالعات انسان‌شناسی در دانش اسلامی نیز به بررسی این ابعاد پرداخته است، اظهار کرد: اصل وجود ابعاد مختلف در انسان همچون جسم و روح از مباحث پایه‌ای اندیشمندان اسلامی بوده است، اما با گذشت زمان این تفکر عمق بیشتری یافته است به طوری که اکنون از ساحت‌های سه‌گانه، چهارگانه یا حتی هفت‌گانه در شخصیت انسان سخن گفته می‌شود.
حجت الاسلام امینی نژاد تاکید کرد: این نوع تقسیم‌بندی‌ها می‌تواند ابزارهای مفیدی برای تحلیل موضوعات مختلف انسانی باشد، برای نمونه وقتی از ساحت باورها سخن می‌گوییم یا ساحت وجدان اخلاقی را جدا می‌کنیم باید ببینیم این دسته‌بندی چه نسبتی با دیدگاه‌های حکمی و عرفانی دارد، همچنین مفاهیمی مانند تمایلات، احساسات و عواطف نیز باید با دقت تحلیل شوند، رویکردهای متفاوت فلسفی و روانشناسانه نیز به لایه‌بندی شخصیت توجه کرده‌اند.
پیچیدگی شخصیت انسانی و ساحت‌های گوناگون آن
استاد حوزه علمیه یکی از اصول معرفت‌شناختی مرتبط با این موضوع را تأثیر متقابل لایه‌های ظاهری و باطنی شخصیت انسانی دانست و گفت: معمولاً ارتباط باطن و ظاهر به این شکل تصویر می‌شود که باطن ریشه‌ای‌تر است و تأثیر آن بر ظاهر غالب است، اما نکته مهم و قابل تأمل این است که ظاهر نیز به نوبه خود می‌تواند باطن را تحت تأثیر قرار دهد، در واقع تعامل دوطرفه بین ظاهر و باطن وجود دارد، به عبارت دیگر همان‌گونه که لایه‌های باطنی بر ظواهر تأثیر می‌گذارند رفتارها و عملکردهای ظاهری انسان نیز می‌توانند بر لایه‌های عمیق‌تر شخصیت او اثرگذار باشند.
وی با بیان اینکه این اصل دوطرفه بودن تأثیر میان ظاهر و باطن، یکی از مسائل اساسی معرفت النفس در حکمت اسلامی است، تصریح کرد: فهم بهتر این تعامل می‌تواند کلید حل مسائل متنوعی در زمینه تربیت اسلامی باشد، تحلیل این ارتباط دوسویه یکی از موضوعاتی است که اندیشمندان اهل معرفت بسیار بر آن تأکید داشته‌اند و همچنان جای مطالعه و تحقیق بیشتری دارد.
استاد حوزه علمیه با اشاره به وحدت شخصیت انسانی و تناسب بین بُعدها و لایه‌های مختلف آن می‌پردازد، بیان کرد: انسان به عنوان یک موجود واحد تجربه‌های متفاوتی را از بُعدهای متنوع وجودی خود دریافت می‌کند، اگر این بُعدها با یکدیگر ناسازگار باشند نوعی کشمکش درونی یا به عبارتی "تعارض در لایه‌های انسانی" رخ می‌دهد، ممکن است فردی با ایمان قلبی قوی به خداوند و روز قیامت زندگی کند اما تحت تأثیر محیط یا عادات اجتماعی رفتاری متناقض با ایمان خود نشان دهد، این تضاد نمی‌تواند به شکلی پایدار باقی بماند و نیازمند یک نوع حل‌وفصل است که در نهایت به بروز برخی پیامدها منجر خواهد شد.
نفاق، کفر و دشمنی؛ نتایج عدم هماهنگی ایمان و عمل
حجت الاسلام امینی نژاد یکی از نتایج چنین وضعیتی را ایجاد حالتی منافقانه دانست و گفت: در این حالت فرد ممکن است ظاهری را نشان دهد که برخلاف باورهای درونی اوست، در یک جامعه مؤمنانه ممکن است شخصی با زبان و ظاهر مؤمنانه‌ای رفتار کند ولی دروناً ایمانی نداشته باشد و برعکس در یک جامعه‌ بی‌اعتقاد ممکن است شخصی باطنی مؤمن داشته باشد اما رفتارش کاملاً با محیط بی‌ایمان هماهنگ شود، این نفاق ناشی از عدم یکپارچگی بین لایه‌های مختلف وجود آدمی است.
استاد حوزه علمیه با بیان اینکه یکی دیگر از پیامدهای این ناهماهنگی می‌تواند این باشد که یکی از این لایه‌ها بر دیگری غلبه پیدا کند، بیان کرد:ً اگر فردی ایمان باطنی داشته باشد اما رفتارها و عادت‌های ظاهری او با ایمانش ناسازگار باشند ممکن است به تدریج ایمان خود را از دست بدهد و حتی به انکار و دشمنی با اصول ایمانی روی بیاورد، این پدیده که گاهی به "کفر" یا حتی "عناد" منجر می‌شود نتیجه مستقیم همان تعارض‌هایی است که حل نشده‌اند.
حجت الاسلام امینی نژاد در ادامه سخنان خود به تأثیر متقابل لایه‌های وجودی بر یکدیگر پرداخت و افزود: قرآن نیز بارها به این موضوع اشاره کرده است که حالات باطن و ظاهر انسان بر یکدیگر اثر دارند، گاهی میان این دو هماهنگی ایجاد نمی‌شود و این ناهماهنگی به پراکندگی، حیرانی یا حتی گمراهی منجر می‌شود، شرایطی که انسان در آن زندگی می‌کند و همچنین تربیت فرد نقش کلیدی در تشدید یا کاهش این تعارض‌ها ایفا می‌کنند.
استاد حوزه علمیه با تاکید براینکه اگر چنین تضاد‌هایی به درستی مدیریت نشوند شخصیت واحد انسانی قادر نخواهد بود تحمل آن را ادامه دهد، گفت: این بحران‌ها قطعاً به شکل یک واکنش یا "بروز" نمایان می‌شوند، این بروزها انواع مختلفی دارند؛ از منافق شدن گرفته تا پذیرش کامل محیط خارجی و از دست دادن باورها یا حتی دشمنی آشکار با باورهای پیشین خود.
وی با بیان اینکه این موضوعات نیازمند مطالعات عمیق‌تر هستند و هر کدام معنای مشخصی در عرصه شناخت انسان دارند، تاکید کرد: نکته نهایی آن است که هماهنگی بین بُعدهای مختلف وجود انسان از اهمیت بسیاری برخوردار است تا بتوان تعارض‌ها را مدیریت کرد و از پیامدهای نامطلوب جلوگیری نمود.