بزرگنمايي:

کرمان رصد - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
چرا عباس عراقچی سال 2025 را سالی با اهمیت برای برنامه هسته‌ای ایران خواند؟

عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان در شرایطی که ایران برای تحمیل مجدد سیاست ادعایی موسوم به فشار حداکثری در دولت دوم دونالد ترامپ آماده می‌شود، گفت که سال 2025 سال مهمی برای برنامه هسته‌ای ایران خواهد بود. این در‌حالی است که ترامپ در سال 2018 از توافقی که باراک اوباما در سال 2015 منعقد کرده بود، توافقی که به واسطه‌اش ایران موافقت کرد غنی‌سازی اورانیوم خود را در ازای کاهش تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده و سازمان ملل محدود کند، خارج شد. عراقچی در ادامه این را هم گفت که در گفت‌وگو با همتای چینی خود ابعاد برنامه هسته‌ای ایران را مورد بررسی قرار داده است. با این حال، او به نام ترامپ رییس‌جمهور منتخب امریکا اشاره نکرد و توضیح نداد که سال جاری چقدر می‌تواند در این زمینه مهم باشد. به ادعای ناظران به نظر می‌رسد که نگرانی اصلی تهران ممکن است این باشد که ترامپ نتواند بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسراییل را برای رویارویی ادعایی با ایران مهار کرده و در عین حال همزمان خود نیز تحریم‌های جدیدی را علیه تهران اعمال کند.
نشریه میدل ایست مانیتور طی گزارشی در این راستا مدعی شده است سیر برق‌آسای تحولات کنونی در خاورمیانه و توامان انتخاب مجدد دونالد ترامپ به عنوان رییس‌جمهور منتخب امریکا، تمایلات ایران به توسعه برنامه هسته‌ای خود و تسریع در کاستن از آستانه گریز هسته‌ای را افزایش داده است. این نشریه در ادامه نیز ادعا کرد که ایران قصد دارد با کاستن از آستانه گریز هسته‌ای، بازدارندگی خود در خاورمیانه را افزایش داده و همچنین ثبات استراتژیک منطقه‌ای‌اش را نیز تضمین کند. این در حالی است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همچنان طی گزارشاتی مجددا مدعی شد که ایران به سطوح بالای غنی‌سازی اورانیوم دست پیدا کرده است؛ هر چند این نهاد همزمان ادعا کرد که ایران آمادگی خود را برای رعایت محدودیت‌های هسته‌ای تایید کرده است. با این حال به ادعای برخی رسانه‌ها اقدامات یکجانبه خصمانه غرب از جمله بیانیه مشترک کشورهای اروپایی در مورد ادعای عدم همکاری ایران، این کشور را به سمت تجدیدنظر احتمالی در دکترین هسته‌ای‌اش سوق می‌دهد. این امر اکنون مهم‌ترین پرسش را مطرح می‌کند: آیا ایران هسته‌‌ای خواهد شد؟
به گزارش دیگر نشریات خارجی پس از سقوط دولت بشار اسد، حملات هوایی گسترده اسراییل به زیرساخت‌های نظامی سوریه نه تنها توانایی‌‌های نظامی این کشور را به ‌شدت کاهش داده، بلکه بر موقعیت استراتژیک ایران در این کشور و مسیر اتصال به محور مقاومت در غرب آسیا نیز تاثیر گذاشته است. به ادعای این نشریات این درحالی است که پیش از این نیز اعضای محور مقاومت ازجمله حماس و حزب‌الله بر اثر درگیری‌های رخ داده طی یک‌سال اخیر بیش از هر زمان دیگر بر معادلات خاورمیانه متمرکز شده‌اند. همزمان حملات اخیر اسراییل به صنعا پایتخت یمن نیز عزم ادعایی اسراییل برای تضعیف رقبای این رژیم در منطقه را بیشتر به نمایش می‌گذارد. به ادعای میدل ایست مانیتور به نظر می‌رسد استراتژی دفاع پیشدستانه ایران که شامل مهار اسراییل از طریق محور مقاومت است، دچار تغییراتی شده است. در این شرایط نیز تل‌آویو سعی کرده دست به اقدامات تحریک‌آمیزی علیه ایران در منطقه بزند. به ادعای ناظران تحرکات رژیم اسراییل سبب شده است شرایطی در منطقه رخ دهد که دو بازیگر یعنی تهران و تل‌آویو از منطقه خاکستری خود خارج شوند و رویاروی یکدیگر قرار بگیرند. به ادعای گروهی از ناظران خروج ایران و اسراییل از این منطقه خاکستری که بر اثر تحولات منطقه طی یک‌سال اخیر رخ داده است و محیط استراتژیک تهدیدآمیزی را برای طرفین ایجاد کرده، انگیزه تهران برای تجدیدنظر در دکترین هسته‌ای خود را افزایش داده و احتمالا تهران را در آستانه کاهش گریز هسته‌ای قرار داده است. 
در ادامه گزارش میدل ایست مانیتور در این رابطه آمده است که در این شرایط انتخاب مجدد ترامپ به ‌عنوان رییس‌جمهور ایالات‌متحده می‌تواند به عنوان محرکی در مسیر تغییر دکترین هسته‌ای ایران عمل کند، چراکه به باور گروهی از تحلیلگران رویکرد ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش که شامل خروج یکجانبه از توافقنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بود، نشان‌دهنده سیاست عدم تعامل، تقابل و همچنین پیگیری سیاست موسوم به فشار حداکثری در قبال ایران است. در بازه زمانی کنونی نیز اظهارات اخیر ترامپ همان اهداف و ادعاها را مجددا تکرار کرده، با این تفاوت که این‌بار نیز او گزینه نظامی را به عنوان یکی از رویکردهای احتمالی ادعایی مدنظر قرار داده است. این درحالی است که پیش از این نیز ترامپ در یکی از تجمعات انتخاباتی خود مدعی شد: «بزرگ‌ترین خطری که پیش رو داریم، برنامه هسته‌ای ایران است اول باید این معضل را حل کنیم بعد به بقیه مسائل بپردازیم.» به ادعای ناظران تمایلات ادعایی ترامپ برای ایجاد تغییراتی در برنامه هسته‌ای ایران فضای متشنج کنونی را به مراتب تشدید خواهد کرد، چراکه این رویکرد ادعایی رییس‌جمهور منتخب امریکا با اهداف ادعایی رژیم اسراییل در مقابل تهران همراستاست. به ادعای دیگر نشریاتی که این معضل را در ثقل تحلیل‌های خود قرار داده‌اند این همگرایی ادعایی میان تل‌آویو و واشنگتن منافع ایران را در موقعیتی قرار می‌دهد که ناگزیر باشد دست به تغییراتی در دکترین هسته‌ای خود بزند، چراکه ایران در شرایط کنونی به دنبال افزایش توان بازدارندگی خود نیز هست، اما تغییرات سریع‌السیر در خاورمیانه این امر را ممکن است، پیچیده کند. از سوی دیگر ترامپ ظاهرا مصمم است کمپین موسوم به فشار حداکثری خود را همزمان با ادعاهایی درخصوص برنامه هسته‌ای ایران پیش ببرد و این عامل در افزایش فرآیند غنی‌سازی تهران به سطوحی بالاتر تاثیر بسزایی دارد و این احتمال وجود دارد که همزمان کاهش چشمگیر آستانه گریز هسته‌ای در شرایط کنونی در دستور کار ایران قرار گیرد. 
به ادعای ناظران این درحالی است که ایران بارها بر توانایی خود برای تغییر دکترین هسته‌ای آن هم به ‌منظور کاهش تهدیدات ادعایی و احتمالی که ممکن است امنیت ملی‌اش را تهدید کند، تاکید کرده است. گروهی از پژوهشگران و مقامات ایرانی نیز در ادامه خواستار به‌‌روزرسانی دکترین هسته‌ای ایران شده‌اند که البته این مساله از سال 2003 تاکنون ممنوع بوده است. اما به ادعای گروهی از ناظران شرایط کنونی منطقه ادعاهای تجدیدنظر در این موضوع را تقویت خواهد کرد.به گزارش ادعایی میدل ایست مانیتور، مذاکرات ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که بنا بر نگاه ناظران تاکنون بی‌نتیجه بوده شرایط را به مراتب پیچیده‌تر کرده است. به ادعای گروهی از تحلیلگران ایران با لغو ماموریت بازرسان حرفه‌ای نهاد پادمانی نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است. اکنون نیز گزارش‌های ادعایی حاکی از آن است که سطح غنی‌‌سازی اورانیوم ایران به 84درصد رسیده است که تنها کمی با سطح 90درصد فاصله دارد.
این درحالی است که همزمان گزارش شبکه هسته‌ای باز و موسسه تحقیقات پیش‌‌بینی نیز احتمال 25درصدی کاهش آستانه گریز هسته‌ای ایران تا سال 2030 را پیش‌‌بینی کرده است. در ادامه این گزارش ادعایی این موسسه همچنین این ادعا مطرح شده که تهران نتوانسته است تناقضات ادعایی موجود در گزارش غنی‌‌سازی اورانیوم که به آژانس ارایه داده را برطرف کند. بنا بر این گزارش ادعایی ایران همچنین دسترسی نهاد پادمانی به دوربین‌‌های تاسیسات سانتریفیوژ را رد کرده است.
به ادعای گروهی از ناظران تروییکای اروپایی شامل بریتانیا، فرانسه و آلمان که اغلب در حوزه سیاست خارجی همکاری می‌کنند اخیرا بیانیه ادعایی مشترکی درباره عدم همکاری ایران و امتناع از تبعیت از کد اصلاح‌ شده 3.1 که اعلام تاسیسات جدید را الزامی می‌کند، صادر کردند. در پاسخ نیز ایران این بیانیه را ادعایی بی‌‌اساس خواند و این گروه از بازیگران را به تعصب و حساسیت بی‌مورد نسبت به برنامه هسته‌ای ایران متهم و همزمان دستور فعال‌سازی سانتریفیوژهای جدید و پیشرفته را صادر کرد.
به گزارش ادعایی نشریه میدل ایست مانیتور، به نظر می‌‌رسد سرعت پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران در راستای تحولات اخیر سیاسی و استراتژیک اخیر منطقه قابل تبیین باشد. اسراییل نیز در این رابطه برای خنثی‌سازی برنامه‌های هسته‌ای همسایگان خود مانند عراق، سوریه و همچنین ایران، به ماجراجویی‌هایی متوسل شده است. با این حال اما گروهی از ناظران مدعی‌اند این‌بار احتمال ماجراجویی تل‌آویو به دلیل پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران و امنیتی که برای آن تعریف شده به رویایی دوردست برای این رژیم تبدیل شده است، چراکه این برنامه اکنون به ‌صورت پیشرفته و پراکنده توسعه یافته است و حتی پیشرفته‌ترین بمب‌های امریکایی نیز با قابلیت نفوذ گسترده در‌نهایت قادرند آسیب محدودی به این تاسیسات وارد کنند. علاوه بر این، چنین حملات ادعایی به ‌ندرت مانع پیشرفت هسته‌‌ای ایران شده‌اند، بلکه حتی عزم ایران برای دنبال کردن اهداف هسته‌ای‌اش را افزایش داده‌اند. ایران در پاسخ به حملات ادعایی اسراییل به تاسیسات نطنز در سال 2021 بود که سطح غنی‌سازی اورانیوم خود را از 3.67درصد به 60درصد رساند.
به ادعای دیگر نشریات خارجی در میان سایر سناریوهای احتمالی، اما کارشناسان پیش‌‌بینی دیگری نیز دارند و آن، این است که ایران ممکن است از اهرم‌ها و ابتکار عمل‌های مختلفی برای کسب برتری در مذاکرات آینده خود استفاده کند، چراکه تهران می‌تواند به صورت مستند از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج و وارد مذاکراتی پرمخاطره شود یا همزمان دکترین هسته‌ای خود را به‌‌روز کند. این سناریو قطعا چالشی جدی برای ثبات استراتژیک خاورمیانه ایجاد خواهد کرد، چراکه بازدارندگی هسته‌ای به سه رکن متکی است که یکی از آنها بمب‌‌افکن‌های هوایی است و در حال حاضر ایران فاقد چنین تجهیزاتی است. با این حال، ایران تلاش می‌کند این کمبود را با سرمایه‌گذاری‌هایی در فناوری موشکی خود جبران کند، همان‌طور که در پاسخ موشکی خود به اسراییل در اول اکتبر 2024 نشان داد. اما آنچه در این میان ذهن تحلیلگران را به خود مشغول کرده، این است که در این سناریوهای پیش‌‌بینی‌ شده ادعایی، تشدید درگیری‌ها نیز اجتناب‌‌ناپذیر به نظر می‌‌رسد و همچنین می‌تواند منطقه را در دوره‌ای از آشفتگی هسته‌ای فرو ببرد، چراکه رقابت تسلیحات هسته‌ای در بازه زمانی کنونی آغازگر دوره‌ای جدید از تنش‌ها و بی‌ثباتی خواهد بود.